Ekonomim.com'daki haber şöyle:
Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ, Şans Sohbetleri’nde seçimden sonra 'dolar ne olur' sorusunu ele aldı. Afaki kur seviyelerinin havada uçuştuğunu söyleyen Ağaoğlu, doların 'olması gerektiği yer'e ilişkin belirlemelerini paylaştı. İkili, Fed ve ECB faiz artırımları sonrası emtia piyasalarını da konuştu.
Güldağ: Hemen her şey seçime kilitlendi. Özel sektör tarafında işler durmadı ama bir hayli rölantide gidiyor. Denizli, Konya, Kocaeli, son dönemde gittiğim hemen her yerde, ilk turda bitse de işimize baksak yaklaşımını görüyorum. Büyük şirketler dahil döviz bulamıyor, akreditif açarken zorlanıyor.
Ağaoğlu: Biz bir buçuk sene önce konuştuk ve o zaman dedik ki, bu gittikçe ciddi bir sorun haline geliyor ve gelecek. İleride daha da küçük şirketlere sirayet edecek. Çünkü ben büyük rakamlı akreditiflerle uğraşırken bulamıyorsam, ki onlar uluslararası bankaların sevdiği rakamlardı, diğerleri küçük olduğu zaman bölmeniz gerekiyor, daha küçük parçalara ayırmanız gerekiyor.
Güldağ: Şimdi kimi bankalar akreditif açmanın, teminat mektubu sağlamanın doğrudan döviz kullandırmaktan daha kolay olduğunu söylüyor. Her gün ayrı bir düzenleme...
Ağaoğlu: Yurtdışında malı satanın bankasının Türk bankasının riskini üstlenmesi imkanı da azalıyor diye konuşmuştuk. TL kredilerine gelen yasakların ödemeler sistemlerini tehdit ettiğini konuşmuştuk. Bugün geldiğimiz nokta, herkes hakikaten dişini sıkıyor seçime kadar.
Güldağ: Asıl sorun şu ki, sonra değişiklik olacak mı sorusunun yanıtı flu...
Ağaoğlu: Seçimden sonra hakikaten bir şeyler değişmez ise o dişler kırılacak. Çünkü çok sıkıldı o dişler. Hakikaten bazılarının ağzında diş kalmayacak sıkmaktan. Sıkıntı devam ederse, ödeme sistemlerinde aksaklıklarla karşılaşıyor olabiliriz büyük ihtimalle oluruz...
Güldağ: Tabii o noktada asıl bekleyişler kurlar üzerinden şekilleniyor. Kur da faiz de yükselecek fikrinde olan çok reel sektörde ama bazı kur beklentileri çok afaki geliyor bana...
Ağaoğlu: Kaç diyorlar?
Güldağ: 35-40... 50'yi görür müyüz diye soranlar da var.
Ağaoğlu: Süper! Neden duracakmış peki 35 -40'a gelince?
Güldağ: Kimse bilerek konuşmuyor ki, herkes birbirine soruyor. Seçimden sonra ne olur diye...
Ağaoğlu: Bu soruya JP Morgan bir yanıt vermiş aslına bakarsan...
Güldağ: Ne demiş?
Ağaoğlu: Eğer Ortodoks politikalara dönülürse hisse senetlerinde yüzde 75 getiri potansiyeli var demiş.
Güldağ: Ya dönülmezse?
Ağaoğlu: Heterodoks politika devam edecek olursa da hisse senetlerinde yüzde 30'a yakın bir kayıp olur demiş.
Güldağ: Dolar bazında mı?
Ağaoğlu: Benim hisse senetlerini Türk Lirası/dolara çevirmem kesinlikle mümkün değil, çünkü hisse senedi fiyatlamaları ile ilgili değerlendirmelerim çok farklı.
Güldağ: O zaman seçimden sonra dolar ne olur diye sorayım ben sana rahat edelim hep birlikte...
Ağaoğlu: Benim gözümde hem kur hem faizde artış olacak. Şimdi bunun da iki temel sebebi var; çok fazla baskı altında olan kurun ihracatçıları gerçekten çok üzen bir noktaya geldiğini görüyoruz. Merkez Bankası’nın yüzde 2 priminin piyasa veya resmi kurla tabela kuruyla diyeyim işgören kur arasındaki yüzde 5’lik farkın içinde eriyip gittiğini de..
Güldağ: Tabii bu faiz de kur da artar konusunun Cumhur ya da Millet ittifakının kazanmasına göre farklılıklar gösterecektir...
Ağaoğlu: Gelecek yönetime göre hız ve miktar fark edecek tabii. 35-40'ta duracak mı diye sormanın sebebi...
Güldağ: Bu arada seçim sonrası dolar/ TL 25-26 düzeyini aşmaz beklentisinde olan da çok...
Ağaoğlu: Bunların çoğu beklenti de değil, işkembe-i kübradan atılan rakamlar diyeyim...
Güldağ: Var mı senin ayakları yere basan başka bir hesabın?
Ağaoğlu: Şöyle söyleyeyim. Birincisi 2001 krizi. 680 binden 1 milyon 460 bin liraya çıktığı zaman dolar kuru, o dönemde, TL’nin reel efektif döviz kuru TÜFE ile Merkez Bankası hesaplamış 71,80 seviyelerinde…
Güldağ: Bugünden daha yüksek...
Ağaoğlu: En yüksek gördüğü yerler 125-127 seviyeleri, ki 2007 ve 2010 senelerinde görüldü buraları. 127 -137, iki tane zirvesi var.
Güldağ: TL'nin değerli olduğu zamanlar. İhracatçılar o dönemde ciddi zorlanıyordu. Ben de bunu Dolmabahçe'de sormuştum. O zaman başbakandı Erdoğan. "Türk Lirası benim meselem" demişti. Dışarıdan bol bol döviz geldikçe değerleniyordu TL...
Ağaoğlu: 1,15'lerin olduğu dönemlerden bahsediyoruz. Bugün kaç bu reel efektif kur endeksi? 69 seviyesinde, hatta tümünü değerlendirdiğiniz zaman çok daha düşük bir yerde, gelişmekte olan ülkeler bazında. TÜFE bazlı ortalama olarak baktığımızda, 58,5’larda, ki bu geçtiğimiz yılın aralık ayında 42'lere kadar geldi. Şimdi 2001'de 71 olan 42'ye gelmiş ve şu anda 55 -60'larda diyelim, 130'larda değiliz.
Güldağ: TL 'değerli değil' diyorsun...
Ağaoğlu: Gelin anlaşalım, aksine TL değersiz hatta çok değersiz.
Güldağ: Değerlenme asıl son yılda...
Ağaoğlu: Şimdi orada da bir bilgi ile geleceğim müsaade edersen. Oturup bir hesap yaptık, çok uzun vadeye yaymadık hesabı çünkü bu hesabı uzun vadeye yaydığın zaman büyük tartışmalar çıkıyor. Ben de seninle aynı fikirdeyim, Ağbal’ın görevden alınmasından bu yana bizde çok majör bir politika değişikliği ortaya çıktı.
Güldağ: Hala onun etkileri var...
Ağaoğlu: O etkileri anlamak için hesap yaptık, Türkiye'deki resmi enflasyon olarak da İstanbul Ticaret Odası’nı aldık. 2019 yılı 31 Aralık günü kuru ve o zamanki İTO enflasyonunu baz aldığımızda 2020-2023'e kadar olan dönemde, bugüne kadar olan dönemde kur olması gereken yerde mi diye baktığında…
Güldağ: Peki ya dış enflasyonu da hesaba kattınız mı?
Ağaoğlu: Tabii, İTO enflasyonundan Amerikan enflasyonlarını düştük. Onu iskonto ettikten sonra söylüyorum; doların olması gereken değeri 21 lira. Son 3,5 sene hesabıyla...
Güldağ: Doğrusu oldukça ilginç...
Ağaoğlu: 2021'den, yani 2020’nin 31 Aralık gününü baz aldığınız zaman 23 lira çıkıyor. Gelelim zurnanın zırt dediği yere... 2022'den bugüne kadar gelirsek, martı dahil ediyorum, olması gereken yer 27 liraya çıkıyor.
Güldağ: Aklına sağlık. Hesapsız kitapsız iş olmuyor.
Ağaoğlu: Geçen yıl baskı altında tutulan dövizle, ABD ve Türkiye’de yaşanan enflasyonun farkını 2021’in son günkü kurunun üzerine bindirdiğinizde karşınıza çıkan rakam 27 lira.
Güldağ: Bu illa 27 lira olacak demek değil. Etkileyen parametre çok.
Ağaoğlu: Hepsini hesaplayarak getirdik. Ona göre bile fark bu. Rakam 27 lira çıkıyor. Yine de bu demek değildir ki 27 lira olacak. Ya da bu demek değildir ki 21 lira, 23 lira olacak. Bu hesabı o 35 olur 40 lira olur, önünü tutamazsınız yaklaşımına ilişkin söylüyorum.
Güldağ: Dünya Bankası'nda çalışmış arkadaşlarla da sohbetimizde, onlar da hesaplıyoruz, öne sürüldüğü gibi 30'u aşmasının makul bir gerekçesi yok diyorlar. Ama koşullar da önemli. Nasıl bir döviz ihtiyacı içinde olacağız? Önümüz turizm mevsimi ama...
Ağaoğlu: Hiçbir finansal ürün sonsuz aşağıya gitmediği gibi, sonsuz yukarı da gitmez. TL/dolar paritesi de bir finansal üründür. Türkiye Cumhuriyeti var olmaya devam ettiği sürece sorunların mutlaka ve mutlaka bir çözümü bulunacak. Hangi yönetim olursa olsun... TL sonsuz kaybetmeyecek, sonsuz değer kazanmayacak. Belli bir makul yakalanacaktır. Seçim sonrasında doların önü alınamayacak beklentilerine bir 'dur' dememiz gerektiğini düşünüyorum, çünkü öyle bir dünya yok.