2024 Kadın ve istihdam Araştırması; TurkishWIN, XSIGHTS Araştırma ve Danışmanlık ve TED Üniversitesinin ortaklığında kadın ve istihdam konularında farkındalık yaratmak amacıyla gerçekleştirildi.
Araştırma; cinsiyet temelli genel mitleri, değerleri, kadın istihdamına bakışı, babalık iznini ve cinsiyet temelli iyileştirici politika başlıklarını ele aldı.
1000 KİŞİYLE YAPILDI
14 - 26 Ocak 2024 tarihleri arasında Türkiye temsili 1000 kişiyle telefon anketi yöntemiyle gerçekleştirilen 2024 Kadın ve İstihdam Araştırması sonuçları 29 Şubat tarihinde TED üniversitesinin ev sahipliğinde kamuoyuna duyuruldu.
Araştırma sonuçlarını açıklayan, XSIGHTS Araştırma ve Danışmanlık Kurucusu Çiğdem Penn, “XSIGHTS olarak Kurumsal sosyal sorumluluk çerçevesinde kadın istihdamını araştırıyoruz hem de nereye gidiyor ülkemiz onu gözlemlemiş oluyoruz ve bir anlamda da ülkemizin geçmişinin geleceğinin notunu tutuyoruz. Kadının istihdamında önemli bir nokta kadınlarında çalışmayı istemesi. Dolayısıyla bizim burada yapmamız gereken şey bir toplumsal değişim, toplumsal değişime vesile olmak. Bunu da tek başına kadınlarla yapamayız. Eğer toplumu değiştireceksek bu denkleme erkekleri de eklememiz gerekiyor." dedi.
BAKICI İLE BÜYÜYEN ÇOCUK MUTSUZ MU OLUR?
"Erkeklerin de bakış açılarını değiştirmemiz gerekiyor. Bizim her yıl bu çalışmada müthiş sonuçlar ortaya çıkıyor." ifadesini kullanan Penn, "Bu seneki çalışmamızın sonuçlarına genel mitler çerçevesinde baktığımızda bir çocuğa en iyi annesi bakar genel bir mit olarak görüyoruz. Mesela bakıcı ile büyüyen çocuk mutsuz olur buna katılanların oranı %20 yani toplumda 10 kişiden 2 kişi hala buna inanıyor. Anne çalışırsa çocuk anne sevgisinden mahrum kalır inancında ise bu çalışan annelerin kanayan yarası diyebiliriz. Buna inanan hala 10 kişiden 2 kişi var. Tabi buna katılamayanlarda var yaklaşık %50 de buna inanmıyor. " diye konuştu.
Penn şöyle konuştu: İstihdam sonuçlarını incelediğimizde hala erkek dominant bir bakış açısı var. Mesela erkekler evin ekonomik ihtiyaçlarını karşılamak zorundadır inancına inanlar %34. Yani hala erkekler daha fazla sorumluluk altında bırakılıyor. Öte yandan ülkede insanlar iş bulamıyorsa çalışmak kadınlardan çok erkeklerin hakkıdır mitine inananlar %13 e kadar düşmüşler. Geçmiş yıllarda bu daha büyük bir orandı. Buna da şöyle bakmak da önemli: ekonomik kriz ortamlarında sadece kadın çalışarak ya da sadece erkek çalışarak ailesini geçindirmesi giderek zorlaşmakta. Bu sebeple de bakış açılarının değiştiğini söyleyebiliriz. Kadınların istihdamını kolaylaştırıcı politikaları sorduğumuzda en büyük beklenti esnek çalışmak. Kadının esnek çalışmaya ihtiyacı var. İş hayatının saatlerini ayarlayabileceği esnek çalışma saatlerine ihtiyacı var. “
ÇOCUĞA EN İYİ ANNESİ Mİ BAKAR?
Toplumun yarısından fazlasının kadınların eğitimine ve istihdamına yönelik algıları olumludur; ancak söz konusu çocuk bakımı olduğunda farklılaşmaktadır. Toplumun yarısından fazlası (%61,2), çocuğa en iyi annesinin bakacağını düşünmektedir. Ancak geçen seneden bugüne gelindiğinde toplumdaki bakış açısının değiştiği görülmektedir. Ekonomik şartların insanların bakış açısını değiştirdiği üzerine bir yorum yapılabilir. Eğitim seviyesi artıkça, bir çocuğa en iyi annesi bakar ifadesine katılım azalmaktadır.
Toplumdaki her beş kişiden birisi ise, annenin çalışması durumunda çocuğun anne sevgisinden mahrum kalacağını düşünmektedir. Bakıcıyla büyüyen çocukların mutsuz olacağına inananların oranı %20 iken çalışan annenin çocuğuna iyi bakamayacağına inananların oranı ise %15’tir.
Genel olarak çalışmayan kadınlar, çalışan kadınlara göre genel mitlere daha çok destek verme eğilimindedirler; ancak “Bir çocuğa en iyi annesi bakar” görüşü toplum bazında %61 desteklenirken bu oran çalışmayan kadınlarda %54’e düşmektedir. Bu mit çalışan kadınlar tarafından daha fazla desteklenmektedir. Bunun sebebi çocuk bakımı ile ilgili daha fazla desteğe ihtiyaç duydukları olarak yorumlanabilir.
ÇOCUK BAKMAK ANNEYE PARA GETİRMEK BABAYA...
Kadın ve erkek katılımcılar arasındaki en büyük farklılık ev içi işlerin, çocuk bakımının annenin eve para getirmenin babanın işi olduğu yönündeki noktadır. Toplumdaki her on kişiden birisi, aile içerisindeki geleneksel iş bölümünü destekleyerek annenin görevinin çocuklara bakmak, babanın görevinin ise ailesine bakmak olduğunu düşünmektedir. Buna paralel olarak, erkeklerin kadınlara nazaran daha fazla ailelerinin ekonomik ihtiyaçlarını karşılamak zorunda oldukları düşünülmektedir (erkek karşılamalı %36,5 - kadın karşılamalı %35,9). Çalışan anne çalışırsa çocuğun anne sevgisinden mahrum kalacağı ve ev içi işlerin, çocuk bakımının annenin, eve para getirmenin babanın görevi olduğu konuları jenerasyonlar arasında farklılaşmaktadır.
ARAŞTIRMADAN DİKKAT ÇEKEN SONUÇLAR
Genel olarak toplumdaki tabular değişmektedir. Babanın çocuk bakımına daha fazla dahil olmasının istendiği, annenin çalışmasının daha iyi karşılandığı bir durum ile karşılaşılmaktadır. Net değerler 2022 yılından bu yana olumlu yönde gelişmiştir.
*Bir çocuğa en iyi annesi bakar net değeri % 58‘den % 43‘e düşmüştür,
*Anne çalışırsa çocuk anne sevgisinden mahrum kalır net değeri % 34’den - % 29‘a ilerlemiştir
*Babanın çocuk bakımında önemli bir rolü olmasa da olur net değeri % 1,6 ‘ dan - % 47,2 ‘ ye ilerlemiştir
*Bakıcıyla büyüyen çocuk mutsuz olur net değeri % 19 ‘ dan % -30‘ a ilerlemiştir.
Çalışan anne çocuğuna iyi bakamaz % 8’ den -% 41 ‘ e dönmüştür.
Ev işi işler çocuk bakımı annenin, eve para getirmek babanın işidir e olan inanç ise % 20‘den - % 45‘e ilerlemiştir.
ÜNİVERSİTE EĞİTİMİ KIZ ÇOCUKLAR İÇİN Mİ YOKSA ERKEKLER İÇİN Mİ?
Yaygın değerler konu başlığı altındaki soruların çoğunda, 18-24 yaş grubunun diğer yaş gruplarına göre en tepkili grup olduğu görülmektedir. “Kadınlar eğitim hayatını tamamladıktan sonra çalışmamalıdır” görüşü %9,6 ile yaygın değerler başlığı altında en az desteklenen görüş olmuştur.
Ayrıca, “Üniversite eğitimi, kız çocuktan çok erkek çocuk için önemlidir” ifadesine katılmayanların oranı, yaygın değerler altında sorulan diğer tüm soruların katılmayanlarından oransal açıdan daha yüksek ölçülmüştür. Üniversite eğitimi kız çocuktan çok erkek çocuklar için önemlidir ifadesi her on kişiden üçünde ve kadın evlendikten sonra çalışmamalıdır ifadesine toplumda yaklaşık her on kişiden dördünde karşılık bulmamaktadır.
Erkeklerin girişimcilik konusunda ve siyasi lider olma konusunda kadınlardan daha iyi olduğunu düşünenlerin oranı ise sırasıyla %16,7 ve %15,3’tür. Kadın ve erkekler arasındaki en derin farklar kadınların eğitim hayatını tamamladıktan sonra çalışamaması ve erkeklerin daha başarılı girişimci/iş insanı olduğu kanısıdır. Çalışan kadınlar “Üniversite eğitimi, kız çocuktan çok erkek çocuk için önemlidir”, ifadesine daha fazla oranla katılmamaktadır. Z jenerasyonu yaygın değerlerdeki toplumsal cinsiyet rolleri hakkındaki görüşleri diğer jenerasyonlara göre biraz farklılık göstermektedir.
Yaygın değerlerin değişimini 2022 sonuçları ile kıyasladığımızda da net değerlerde olumlu bir gelişim olduğunu görüyoruz. Katılmayanların oranındaki anlamlı artışla genel tabularında yıkılmış olduğunu söyleyebiliriz.
Genelde erkekler kadınlardan daha iyi siyasi lider olur bakış açışının net değeri -%6 dan bu düşünceye katılmayanların oranının artmasıyla -%46 ya ilerlemiştir.
KADIN, KOCASINDAN DAHA FAZLA PARA KAZANIYORSA...
*Erkekler kadınlardan daha başarılı girişimci/iş insanı olur net değeri -%0,6 den bu düşünceye katılmayanların oranının artmasıyla -%46,5 e ilerlemiştir.
*Eğer bir kadın, kocasından daha fazla para kazanıyorsa, bu durum evlilikte sorunlara yol açar net değeri bu düşünceye katılmayanların oranının artmasıyla %8,4 den -%50 ye ilerlemiştir.
*Üniversite eğitimi, kız çocuktan çok erkek çocuk için önemlidir net değeri bu düşünceye katılmayanların oranının artmasıyla -%24 den -%58 e ilerlemiştir.
*Kadınlar evlendikten sonra çalışmamalıdır olan yaygın inancın net değeri bu düşünceye katılmayanların oranının artmasıyla -%19 dan -%56 ya ilerlemiştir.
BABALIK İZNİNİ BİLMEYENLERİN ORANI YÜKSEK ÇIKTI
Katılımcıların %31’i babalık izninden haberdar olduğunu belirtirken babalık iznini bilmeyenlerin oranı %69’dur. Babalık izni hakkında bilgisi olanların, babalık izni süresi talepleri ortalama 15 gündür. 2022 yılında babalık izninden haberdar olanların oranı %34’tür.