İşte Özkök'ün o yazısı:
Bu fotoğraf bundan 79 yıl önce, bu ay çekildi…
Tam tarihi ile 16 Ağustos 1944 günü…
Çekildiği yer Fransa’nın Chartres şehri…
Fotoğrafı çeken, Life dergisi için çalışan Robert Capra isimli Amerikalı bir fotoğrafçı…
Şimdi fotoğrafta kucağında bir bebekle kalabalık içinde yürüyen kafası kazınmış kadına dikkatle bakın.
O kadın bir “Hain…”
DÜN FRANSA’DA BU KADINI ANLATAN BİR KİTAP ÇIKTI
Dün Fransa’da, işte bu kadının hikayesini anlatan bir kitap yayınlandı.
Kitabın adı “Vous Ne Connaisez Rien de Moi…”
Türkçeye şöyle çevirebilirsiniz:
“Benim hakkımda hiçbir şey bilmiyorsunuz…”
Oysa çok şey biliyoruz.
Bütün Fransa biliyor.
O bir hain.
KAFASI KAZINMIŞ ALNINA GAMALI HAÇ ÇİZİLMİŞ
Fransız işgali sırasında Alman işgalcilerle iş birliği yapmış.
Almanlar savaşı kaybedince, Fransız direnişçileri tarafından yakalanmış ve işbirlikçi “Hain kadınlara” yapılan ilk şey yapılmış.
Kafasını kazıtıp, alnına kızgın demirle gamalı haç çizilmiş…
Sonra işte bu fotoğraftaki gibi sokakta yürütülerek, halkın önünde aşağılanmış, rezil edilmiş.
Adı Simone Touseau…
Fotoğraf çekildiğinde 23 yaşında…
Öfkeli kalabalık bütün işgalin rövanşını, intikamını kafası kazınmış kadından alıyor.
Onunla birlikte kucağındaki çocuk ta bu recmden payını alıyor.
DÜNDEN İTİBAREN BU DEFA KAFASI KAZINMIŞ KADIN KONUŞMAYA BAŞLADI
Evet, bu haininin hikayesini bütün Fransa biliyor…
Yetmiş dokuz yıldan beri biliyor.
Öyleyse dün çıkan kitabın adı niye böyle:
“Benim hakkımda hiçbir şey bilmiyorsunuz…”
Çünkü bu defa “Hain” konuşuyor.
Yazar Julie Heracles onun hikayesini kendi ağzından anlatıyor.
Ve anlattığı hikaye 79 yıldan beri bir hain hakkında bildiğimiz hikayeden çok farklı…
Onun hikayesini dinliyoruz:
EY RECM KALABALIĞI 79 YILDAN BERİ BİLDİĞİNİ UNUT VE BENİ DİNLE
Savaştan önce çocukluğunda, kendini hep aşağılayan bir sınıf arkadaşının tecavüzüne uğramış, hamile kalmış, çocuğu aldırmış.
Çocukluğunda en iyi arkadaşı bir Yahudi…
İşgal sırasında Chartres halkı, kolunda sarı yıldız işaret taşıyan Yahudileri aralarına sokmazken, o iki arkadaşını Nazi eğilimlilerden saklamış.
Bu arada bir direnişçinin hayatını kurtarmış.
Bunları yapabilmesinin nedeni okulda öğrendiği Almanca ile işgal kuvvetleri komutanın sekreteri olması.
Evet fotoğrafta gördüğünüz, kafası kazınmış, öfkeli kalabalığın önüne atılıp, yerlerde sürüklenen kadının arkasında böyle bir hikaye var.
RESİME ÇOK DİKKATLE BAKTIM AMA O ‘HAİNİ’ GÖREMİYORUM
Ama dikkat…
Dün piyasaya çıkan kitap bir roman.
Alexandre Dumas “Tarih duvardaki bir çividir, ben romanlarımı onun üzerine asarım” diyor.
Yazar Juile Heracles de öyle yapmış. Fotoğrafta gördüğümüz kadının hikayesini hayalinden yazmış.
Bize, bu fotoğrafa baktım, sizin gördüğünüzü ben de gördüm. Ama benim gördüğüm bir hain değil, travmalı bir kadındı diyor.
Ya gerçek?
Aslında o gerçeği de biliyoruz.
14 YAŞINDA DEFTERİNE GAMALI HAÇ ÇİZİYORDU
Gerard Leray adlı bir tarihçi daha 1970’de fotoğraftaki Simone Touseau’nun gerçek hayatını araştırmış, dönemin tanıklarıyla konuşmuş, belgeleri incelemiş ve olayın aslını bir tarihçi olarak yazmıştı…
Kafası kazınmış kadının arkasında hiç te öyle ezilmişlikler, çocukluk travmaları falan yoktu.
Simone aşırı sağ fikirleri olan, keskin bir militandı.
Yahudi düşmanı bir antisemit ve antikomünistti.
Arkasında canavarlaşmış bir Nazi ideolojisi vardı.
Annesi Dreyfus karşıtı faşist bir katolikti.
Simone, daha 14 yaşındayken okul defterlerine gamalı haç çiziyordu.
Hem annesi hem o Hitler hayranıydı.
BBC DİNLEYEN 5 KOMŞUSUNDAN İKİSİ BİR DAHA EVİNE DÖNEMEDİ
İşgal sırasında Alman komutanları evlerine yemeğe davet ediyorlardı.
1941 yılında şehirdeki Alman kitapçısını işleten bir Alman askerinin sevgilisi olmuştu.
1943’de Alman askerleri komşularının evini basmış ve BBC dinleyen 5 komşularını alıp götürmüş.
Aralarından ikisi bir daha evlerine dönememişti.
Onları ihbar edenin, kafası kazınmış bu kadın olduğundan kimsenin şüphesi yoktu.
YAKALANDIĞI GÜN ÇIRILÇIPLAK SOYULUP HORTUMLA ISLATILDI MI
Sonra savaş bitti.
Almanlarla iş birliği yapan anne kız ve başka işbirlikçiler direnişçilerce tutuklandı.
Aralarından üçü vurularak öldürüldü.
Simone ve annesinin kafası kazınarak sokaklarda öfkeli kalabalığın önüne salındı.
O günle ilgili olarak da önünüzde iki versiyon var.
Romana göre sokağa salındıkları gün, çırılçıplak soyulup popoları hortumla ıslatılmıştı.
BUNLARI YAPANLAR DİRENİŞE SON DAKİKADA KATILANLARDI
Ancak o gün gerçekten olup bitenleri yazan tarihçiler ise farklı bir şey söylüyordu.
Onlara göre kadınların kafalarını kazıyan, sokaklarda teşhir edip aşağılayan o öfkeli kişiler, aslında direnişe, savaşın sonu belli oluktan sonra son dakikada katılan insanlardı.
Oysa 16 Ağustos günü orada gerçek bir direnişçi komutan vardı. Fransa İç Kuvvetler komutanı Leon Altenburger, bu intikamcı kalabalığın önüne geçti ve kadınlara yapılan muameleyi durdurdu.
DÜN ÇIKAN ROMAN BİTTİKTEN SONRA NELER OLDU
Roman, 16 Ağustos günü sokakta gördüğümüz bu manzara ile sona eriyor.
Hikayenin gerçeğine dönersek o devam ediyor
Simone ve annesi o gün bebekleriyle evlerine dönüyor.
İki üç gün sonra tutuklanıyorlar.
İdam cezası ile yargılanıyorlar.
Ancak avukatları davanın uzamasını sağlıyor ve sonunda öfkeli kalabalıkların intikam duyguları soğuyunca, 10 yıl boyunca “Milli utanç” cezası çekiyorlar.
Simone 1954’de evlendi.
Ancak yaşadığı utanç onu depresyon ve alkolikliğe sürükledi.
Kocası iki yıl sonra iki çocuğunu alıp onu terk etti.
Sokaklarda kazınmış kafası, alnına kazınmış gamalı haç ile öfkeli kalabalıkların önüne salınan kadın doğduğu şehir Chartres’a döndü.
1966 yılında öldü.
Henüz 44 yaşındaydı ve yalnız başınaydı…
Onunla birlikte aynı sokaklarda “Hainin bebeği” olarak dolaştırılan kızı hala hayatta...
İKİ SİMONE’DAN HANGİSİNİ GÖRDÜNÜZ BU FOTOĞRAFTA
Simone’dan geriye ne kaldı…
Bir gerçek ve bir hikaye…
Birinde imanlı bir Nazi hayranı…
Ötekinde çocukluğundan itibaren aşağılanmış kişiliğin yarattığı travmalı, yaralı bir “Hain…”
Tabi bir de o günün kan isteyen öfkeli kalabalıkları ve böyle bir zafer anında bile öfkelerine yenik düşmeyen daha tenha kalabalıklar, hatta tek tek insanlar.
SON ANDA TRENE BİNEN ACIMASIZ KONDÜKTÖRLER
Aradan 79 yıl geçti…
Bugün insanlar duygu olarak, kafalarını kazıyarak o kadınları sokaklarda sürükleyen, öfkeli kalabalıkların yanında olamıyor.
Bugün bu fotoğrafa baktığımızda, ortadaki kafası kazınmış kadından çok öfkeli kalabalığı görüyor, hatta aşağılanan kadınlara acıyoruz.
O kalabalık içinde bu hain gözümüze daha masum görünüyor.
DÜNÜN MAZLUMU BUGÜNÜN ZALİMİ HALİNE GELİNCE TARİH DE DEĞİŞİYOR
Bu fotoğrafa şimdi daha dikkatle bakın.
Her sureti daha kolayca teşhis edeceksiniz.
Dünün mazlumları, ’artık güç bizde’ deyip, bugünün zalimi haline dönüşünce, bu fotoğrafın anlattığı hikaye de değişiyor.
Zulmün ve zalimin tarihi yeniden yazılıyor.
Geriye, hain dediğimiz o insanlara yapılan muameleye karşı çıkan gerçek direnişçiler, Leon Altenburger’ler kalıyor.
Ve “Vicdan tarihini” fotoğraftaki öfkeli kalabalıklar değil, zaferin en güçlü anında bile adalet duygusunu korumayı başaran insanlar yazıyor.
(*) NOT: Bu yazıda Le Monde’un ‘M Magazin’ adlı ekinin 19 Ağustos 2023 tarihli sayısındaki ‘La Tondue de Chartres, de l’Histoire a la Fiction’ başlıklı yazıdan yararlandım.