Ekonomim.com'dan Alaatin Aktaş'ın "Eylül enflasyonu yüzde 5'i aşmayabilir" başlıklı yazısından bir bölüm
Bu yaz temmuz ve ağustosta şimdiye kadar hiçbir yaz döneminde görülmeyen fiyat artışları yaşandıktan sonra gözler artık sonbahara, ilk etapta da eylül ayına çevrildi. Acaba temmuz ve ağustostaki gibi yüzde 9.49 ve yüzde 9.09'a yakın bir oran mı bizi bekliyordu, yoksa normale dönüş sayılabilecek daha düşük bir artış mı söz konusu olacaktı?
Eylül ayının üçte ikisi geride kaldı ve şimdiye kadar oluşan veriler ve göstergeler, eylülde önceki iki aydaki boyutta bir fiyat artışı gelmeyeceğine işaret ediyor. Ancak bu demek değil ki çok düşük bir oran görme şansımız var. Eylülde, olsa olsa önceki iki ayın yarısı düzeyinde bir artışta kalınmasını beklemeyebiliriz.
İki etkende olumlu gelişme...
Enflasyonun temel belirleyicisi iki kalem ya da iki etken olduğunu hep vurguluyoruz; döviz kuru ve akaryakıt fiyatları...
Önce akaryakıt fiyatlarına bakalım...
Akaryakıta eylül ayında önceki aylara kıyasla çok daha az zam geldi. Bugün için geçerli fiyatların ay sonuna kadar değişmeyeceği varsayımıyla yapılan hesaplama, bu ay benzinin ay ortalaması bazında yüzde 2.4, motorinin yüzde 4.9, otogazın ise yüzde 7.9 zam gördüğünü ortaya koyuyor. Bir kıyaslama için ağustosun zam oranlarını da hatırlatalım. Geçen ay benzin fiyatı yüzde 21, motorin fiyatı yüzde 26, otogaz fiyatı ise yüzde 28 artış göstermişti.
Dolayısıyla bu ayki akaryakıt zammında ağustosla neredeyse kıyaslanamayacak bir yavaşlama var. Üstelik ayın kalan günlerinde zam gelse bile, bu zam ortalamaya ancak üçte bir düzeyinde etki edecek. Yani ortalama artışın ağustosun çok altında kalacağı kesin.
Ancak akaryakıt zammının diğer mal ve hizmetlere etkisi tabii ki yalnızca zammın yapıldığı ayla sınırlı değil. Zamana yayılan bir geçişkenlik var. Bu yüzden de, eylül zammı düşük kalsa bile, ki şimdilik öyle görünüyor, temmuz ve ağustostaki yüksek akaryakıt zammının diğer mal ve hizmetlere yansıması bu ay da devam edecektir.
Ama en azından eylül ayı için şöyle bir olumlu etki söz konusu. Akaryakıt zamlarının TÜFE'ye olan doğrudan etkisi çok çok sınırlı kalacaktır.
Döviz "şimdilik" yatay
Dolar bu ay yatay seyrediyor. Aslında ağustos için de yataya yakın bir seyir olduğu söylenebilir. Merkez Bankası doları tutma konusunda çok mahir...
Dolar mevcut düzey değişmediği takdirde eylül ayı ortalamasında ağustos ortalamasına göre değişmeyecek, hatta yüzde 0.2 gibi bir gerileme gösterecek. Doların temmuzda yüzde 15, ağustosta ise yüzde 2 arttığı dikkate alınırsa eylüldeki bu düzey fiyatlar için olumlu bir etki doğuracak, en azından olumsuzluk kaynağı olmayacak.
Ancak akaryakıtta olduğu gibi dövizde de fiyatlara yansıma yalnızca artışın yaşandığı ayla sınırlı değil. Dövizdeki artış zamana yayılarak tüm mal ve hizmetler için bir zam kaynağı olacaktır. Dolayısıyla temmuzdaki yüzde 15'lik artıştan bile eylüle bir yansıma beklenmelidir. Ama tabii ki etki giderek yavaşlayacaktır.