Kişisel bakım ve hijyenin en önemli bölümlerinden biri genital bakım. Genital bakıma yönelik pek çok pratik yöntem de kadınların kullanımına sunuluyor, ancak uzmanların çok önemli uyarıları var. Duru su dışında yapılan temizleme ve bakım uygulamaları faydadan çok zarar verebilir.
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Âzer Aras Uluğ, kadınlarda genital bakım ve hijyene dair en çok merak edilen soruların cevaplarını verdi.
Dantelli iç çamaşırı ya da tanga kullanılmamalı tezi doğru bir tez mi?
“Vajinal flora, mikrobiyota ya da ekosistemizi korumak için neler yapmalıyız konusu çok önemli ve çok merak edilen bir konudur. Hemen hepimiz herhangi bir dönemde vajina enfeksiyonu ya da mantar şikayeti ile bir hekime başvurmuşuzdur mutlaka. Mutlaka ki her kadının hayatı boyunca aile büyüklerinden biri veya hekimi beyaz, pamuklu ‘babaanne külodu dediğimiz iç çamaşırlarının giyilmesi tavsiye edilmiştir. Aslında vajina ve vulva kanla, idrarla, dışkıyla, semenle baş edebilecek bir savunma sistemine sahiptir.
O yüzden rahatsızlık hissi vermiyorsa, dantelli bir tanga ya da farklı bir külot da giyebiliriz hanımlar. Sizi rahatsız eden ve sürtünme yaratan külot vajinal ekosistemi bozuyorsa o zaman sorun yaratır. Derinin PH dengesini bozan, tahriş ve alerji yapan, fazla nemi hapseden ve sürtünmeye neden olan her şey sıkıntı yaratabilir. Tüm bu faktörler vajinal mikrobiyotada mikro travma ortamı yaratabilir. Bunun sonrasında da enfeksiyona ve mantara neden olabilir. Burada şunun altını çizmek istiyorum. Külotların vajinal PH’ı değiştirmeye gücü yetmez. Uzun süreli dar giysilerin altında ıslak ve nemlenmiş külotlar sorun yaratabilir. Bu nedenle deniz ve havuz sonrası çabuk kurumayan ıslak mayoların değiştirilmesini öneririm. Külotlarınız bacaklarınıza, vücudunuza uygunsa ve ikide bir bacak arasına girip sizi rahatsız etmiyorsa sizin için uygun olan odur. Sürtünme ve mikro travma yaratan, nemi hapseden, terleten plastik ürünlerden de kaçınmanızı tavsiye ederim.”
Külot giymek zorunda mıyım?
“Son zamanlarda bazı hastalarımdan vajinam daha iyi havalansın gerekçesiyle külot giyip giymemeleri konusunda bazı sorular alıyorum. Vulva ve vajina sanılanın aksine oksijeni sevmez. Doğal vajinal akıntılarınız bacaklarınıza, giysilerinize, pantolonunuza, pijamanıza bulaşması sizin için sorun yaratmıyorsa tabii ki kullanmayabilirsiniz. Bu durumda giysilerinizi nem yaratmayan, mikro travma yapmayan, alerji yapmayan, tahriş edici olmayan kumaşlardan seçmeniz sizin için uygun olacaktır.”
Külotumu nasıl yıkamalıyım?
“Katkısız, boyasız deterjanları tercih etmenizi ve yumuşatıcı gibi kimyasalları kullanmamanızı öneririm. Ayrıca idrar ve dışkı temizliğinde tuvalet sonrası sadece suyla temizlemeyi uygun görüyoruz. Vulva ve vajina temizliğinde asla sabun kullanılmamalıdır. Bu, bu bölgedeki deriyi kurutup enfeksiyona sebep olabilir.”
Hangi bölge yıkanabilir, hangi bölge yıkanmamalıdır?
“Bu bize yöneltilen en önemli sorulardan biridir. Apış arası, venüs tepesi, dış dudaklar, anüsün etrafı duru suyla yıkanabilir. Ancak iş dudaklar ve vajinanın içi doğal mukoza yapısı nedeniyle yıkanmasını önermiyoruz.”
Temizleme mendilleri ve jeller kullanılabilir mi?
Vajinal bölge temizliği amacı ile üretilen jeller ve mendillerin içeriği önemlidir.
Vajinal dokuyu bozmayan, kurutmayan, alerjen içermeyen, iritasyon yapmayan, parfüm gibi kokular içermeyen, içeriğinde lanolin, alerjen ve kimyasallar içermeyen ürünler kullanılabilir.
Fakat bu ürünlerden hiçbir zaman tam olarak emin olamayız. Deneye yanıla bulmanız gerekecektir. Zira beğendiğiniz bir ürün olsa bile bir sonraki üretimde içerikleri değişebiliyor. ‘Dermatolojik olarak test edilmiştir. Jinekolog tarafından test edilmiştir. PH dengeli ürün, bebek gibi hafif…” bunların hepsi pazarlama terimleridir ve bunların hiçbirine aldanmamakta fayda var.”
PH seviyesinde nelere dikkat etmek gerekir?
“PH seviyesi 5.3 ile 5.6 arasındaki ürünler iyi fakat PH seviyesi 7 ve üzerindeki değerler vulvadaki yağ katmanına ve asit mantoya zarar verir. Öte yandan sabun kullanma alışkanlığı olanlar için de sadece klasik doğal sabunun çalışmalarda iyi tolere edildiğini biliyoruz. Genital bölge temizliğinde yeni bir pazar alanı olan ıslak mendillerin ise bebeklerde kullanıldığı için güvenli olduğu düşünülüyor. Oysa gerçek şu ki vulvanın bu ürünlerle tahriş olma olasılığı yüksek. İçerisindeki alerjenler, kokular ve kimyasallardan ötürü vulva 20 kat daha fazla tahriş olmaya meyillidir.”
Genital bölgedeki kılların alınmasında nelere dikkat etmek gerekir?
“Genital bölgenizdeki kıllarınızın alınma şekli de bu bölgenin bakımı ve hijyen için önemlidir. Kılın çıkış yönüne ters bir şekilde yapılan jilet, ağda ve epilatör gibi yöntemler kılın çıkarken vücuttan çıkmamasına ve batıklara kıl dolayısı ile kökü iltihaplarına zemin hazırlayabilir. Tüylerin alınmaması, uzun bırakılması da aşırı neme, kokuya, enfeksiyona neden olabilir. Günümüzde çok yaygınlaşan lazer epilasyon teknolojileriyle bu kıl alma dönemi artık geride kaldı diyebiliriz. Genç kızlarda lazer uygulamasının yapılabilmesi için ergenlik döneminin bitmesini bekleriz. Yaklaşık 16 yaşından sonra bu uygulamayı yaptırabilirler. Bu ara dönemde vajinal kıllar alınacaksa da makasla kısaltma veya jiletle kılın aynı yönünde alma ve tüy dökücü yöntemlerle epilasyon öneriyoruz. Her adet sonrası karşınıza bir ayna koyarak genital bölgenizi ve vajina içinizi gözlemleyin. Enfeksiyon renkli bir akıntı, siğil gibi değişiklikleri erken saptamanızı ve ilerlemeden hekiminize başvuru yapmanızı sağlar. Ayrıca yıllık jinekolojik muayenelerinizi ve kontrollerinizi ihmal etmeyin.”
Önemli tuvalet kuralları var mıdır?
“Yabancı tuvaletlerde alafranga tuvalet kullanıyorsanız, tuvalet kapağının üzerine tek kullanımlık örtülerden serebilirsiniz. Yine alafranga tuvalete oturmadan önce mutlaka sifonu çekip içine birkaç tane tuvalet kağıdı atın ve su yüzeyinde bırakın. Bu sıçramalara engel olur ve enfeksiyon kapmanızın önüne geçer.”
Vajina kendi kendini temizleme özelliğine sahiptir söylemi doğru mu?
Vajina kendi kendini temizleyen bir organdır. Vajinal duş yapmayı, parmak sokarak jellerle, sabunlarla, mendillerle, yıkamayı önermiyoruz. Banyo ve tuvalet sonrası vulvanın çok iyi kurulanması gerekir.
Havuz ve deniz sonrası uzun süre ıslak çamaşırlarla durmaktan kaçının.
Banyo sırasında vulvanızı yıkamak için sabun kullanmayın.
Adet dönemlerinizde teninizi tahriş etmeyen, kimyasal içermeyen, kokusuz, parfümsüz, sürekli ıslak hissetmenize neden olmayan petler kullanın ve gün içinde 4 saatte bir değiştirin. Bunu yaz aylarında daha sık yapabilirsiniz.
Vajinal tampon kullanıyorsanız sık sık değiştirin. Özellikle yaz aylarında 2 saatte bir bunu yapın. Kullandığınız tamponların kokusuz olmasına dikkat edin. Ayrıca kimyasal ve alerjen içermemesine önem verin.
Adet döneminde menstüral kaplar kullanıyorsanız ki son zamanlarda çok yaygın. Bu kapları kullanmadan önce iyice sabunla yıkayın. Ardından iyice suyla durulayın ve belli aralıklarla çıkarıp yıkayın. Her ortamda bu menstüral kapları yıkamanız zor olacağından yedekli kullanmanızı tavsiye ederim.
Tuvalet sonrası idrar ve anüs çevresini suyla iyice temizlenmesine dikkat edin. Önden arkaya temizleyin yani önce vajina ve idrar yaptığınız yeri, sonra makat çevresini temizleyin. Tekrardan vajina bölgesine dönmeyin. Taharet sonrası kokusuz renksiz, yumuşak tuvalet kağıtlarıyla aşırı bastırarak ve sürterek değil, minik minik dokunuşlarla kurulanın ve yine önden arkaya doğru bunu yapın.
Cinsel ilişki öncesi genital bölge PH’ı ile uyumlu jelleri dış kısmı yıkamak için kullanabilirsiniz ama vajina içine asla kullanmayın.
İlişki sonrası genital bölgenizi suyla yakabilirsiniz. Asla vajinal duş yapmayın. Yıkayacağınız bölge sadece vulvanız olmalı. İlişkiden sonra meniler, vücut salgıları ve kıllar enfeksiyon riski yaratabileceğinizden vulvanızı sadece suyla suyla yıkamanızı tavsiye ediyorum. Aynı zamanda ilişkiden sonra idrar yolu enfeksiyondan korumak için de ilişki sonrası idrarınızı yapmanızı tavsiye ediyorum.
İç çamaşırlarınızı günlük değiştirin. Özellikle terlemenin yoğun olduğu yaz aylarında dar, sıkı ve naylon içeren giysiler ve çoraplar giyinmek nemin hapsolmasına neden olacağı için bunlar enfeksiyon riskini arttırabilir.
Kadın sağlığı açısından nasıl beslenmeliyim?
“Vücut direnci düşük olan kadınlarda vajinal enfeksiyonları daha sık görüyoruz. Vajinal ekosistemin korunması için prebiyotik ve probiyotik gıdaları içeren besinlerden tüketerek sağlıklı ve dengeli beslenin. Özellikle meyve, sebze, posalı gıdalar ve proteinden zengin beslenmeye özen gösterin. Sık mantar enfeksiyonu geçiriyorsanız, gizli şeker hastalığınız olabilir, kontrol ettirin. Yoğurt, kefir, sirke, turşu, salça ve posalı gıdalar bağırsak bakterilerine faydalı olduğu için dolaylı yoldan vajinal ekosistemdeki mikrobiyota bakterilerine de yararlı etkileri vardır. Bu gıdaları tüketmeye özen gösterin. Sigara ve alkol kullanmayın. Sigara vajina hücrelerinde oksijen seviyesini düşürür ve bakterilerin çoğalmasına zemin hazırlar.”