Araştırmacı değil, soruşturmacı gazeteci
Haluk Şahin
KOPENHAG - Türkiye'nin kapağını tangırdatan bir makarna tenceresi
gibi kaynadığı bir dönemde hariçten siyasi gazel okumak
istemiyorum. 'Küresel Soruşturmacı Gazetecilik Konferansı'na
katılmak üzere Danimarka'nın kriterleriyle ünlü başkentindeyim.
Birkaç gün süreyle burada gördüklerimi, duyduklarımı sizlerle
paylaşmak daha doğru olur diye düşünüyorum.
Önce, 'soruşturmacı gazetecilik' de neyin nesiymiş diyeceksiniz.
Efendim, çok yakın tarihlere kadar ben de 'araştırmacı gazetecilik'
diyordum. Derken bir 'araştırma yaptık, öğrencilerim 100'ü aşkın
deneyimli gazetecimize bu habercilik türü konusunda sorular
yönelttiler. Hemen hemen
yüzde 80'inden şu yanıtı aldılar:
'Araştırmacı gazetecilik diye ayrı bir gazetecilik türü olduğuna
inanmıyorum. Her gazeteci araştırmacıdır, öyle olmak zorundadır. En
basit trafik kazasını yazmak için bile araştırma yapmak gerekir,'
vb. vb.
O zaman anladık ki, yine o ezeli sorunumuzla karşı karşıyayız:
Dışarıdan çevirerek aldığımız bir terim dilimizde net bir anlam
ifade etmiyor, başka kavramlarla karışıyor. O yüzden 40 yıllık
gazeteciler bile bu kelimeleri kullandıklarında ne dediklerini tam
olarak bilmiyorlar.
İngilizcede belirli bir tür haberciliği anlatmak üzere
'Investigative journalism' diye bir terim var. Bu terim özellikle
1970'lerde Watergate skandalı sırasında popüler oldu, dilimize
'araştırmacı gazetecilik' olarak girdi. Rahmetli Uğur Mumcu da o
yıllarda bu habercilik türünün yurdumuzdaki
en unutulmaz örneklerini verdi.
Gelin görün ki, İngilizcede 'research' diye bir kelime de var ve
onu da 'araştırma' olarak dilimize çeviriyoruz. Sözlüğe bakmak,
ansiklopedi karıştırmak, telefon edip sormak gibi eylemler hep bu
tür araştırmanın şemsiyesi altına giriyor. Gerçekten, her gazeteci
işi gereği bu türden araştırma yapıyor. (Yoksa fazla iyimser miyim?
Yoksa bu kadarını bile yapmayan 'gazeteci'ler var mı?)
'Soruşturma' lafı işte bu noktada, ihtiyaçtan devreye giriyor.
Nasıl 'investigative' kelimesi 'iz sürmek, ısrarla sormak, derinine
inmek' gibi anlamlar içeriyorsa, bizim 'soruşturma' da öyle değil
mi? Uğur Mumcu, 'Rabıta'nın izini nasıl sürdü, Uğur Dündar, Engin
Civan'ın not defterindeki şifreleri nasıl çözdü?
Soruşturmacı habercilik yaparak!
Yani, her gazeteci araştırma yapsa da, her gazeteci soruşturmacı
gazeteci değildir. Soruşturmacı gazeteci, güç odaklarının
bilinmesini istemediği olguları derinlemesine araştırma, soruşturma
ve iz sürmeyle ortaya çıkarıp belgeleriyle sunan gazetecidir.
İşte bu türden gazeteciler ve bu tür gazetecilik üzerinde kafa
yoranlar Kopenhag'da toplanmış bulunuyorlar.
Birazdan bana, 'Türkiye'de soruşturmacı gazetecilik var mı?' diye
soracaklar. Ne diyeyim?
HER ARAŞTIRMACI GAZETECİ SORUŞTURMACI GAZETECİ DEĞİLDİR
Çünkü her gazeteci zaten araştırmacıdır. Peki soruşturmacı gazeteci kime denir? Biraz ´gazeteciliğin temel ilkeleri´ dersine giriş cümlesi gibi oldu ama... İşte, araştırmacı gazetecilikle ilgili son tartışma...
Sıradaki Haber İçin Sürükleyin