Türkiye'de tek televizyon kanalının olduğu yıllardı. Yıl 1974. Aziz Nesin'in 'Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz' adlı eseri televizyona uyarlandığında çok ilgi gördü. Bu ilgi beraberinde Aşk-ı Memnu, Kartallar Yüksek Uçar gibi eserlerin de izleyiciyle buluşmasını sağladı.
Bir süre ara verildi. Ancak reyting savaşı alevlenince yapımcılar
yeniden edebiyata sarıldı. 2000'li yıllar bu anlamda patlamanın
yaşandığı yıllar oldu. Gece Sesleri'nden Dudaktan Kalbe'ye,
Samanyolu'ndan Yaprak Dökümü'ne hatta yeniden Aşk-ı Memnu ve
Hanımın Çiftliği'ne kadar pek çok eser beyazcamda yeniden hayat
buldu. Yapımcılar hem biraz senaryo bulamamaktan hem de reytingin
tadını aldıklarından eski eserlere dört kolla sarıldı. Yeni yayın
döneminde de seyirci, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın 'Huzur'uyla
tanışacak. Üstelik yerli yapımlar yetmiyor, bir de şiirler, Rus
klasikleri elden geçiriliyor. Öyle ki, Dostoyevski'nin 'Karamazov
Kardeşler'i, Ahmet Muhip Dıranas'ın Fahriye Abla şiiri bile
televizyon dizisi oluyor.
Peki televizyoncular, zengin Türk edebiyatından başka hangi
eserleri ekrana taşıyabilirler? Yazarlar, oyuncular, yapımcılar ve
eleştirmenler seçti. Yönetmen ve senarist Ümit Ünal, oyuncu Derya
Alabora ile yazar Selim İleri ve Yekta Kopan ise, 'Allah bütün
yazarlarımızı o dizilerden korusun' diyenlerdendi...
YAZARLAR NE DEDİ?
- Elif Şafak
Türk edebiyatının o kadar kıymetli eserleri var ki, onları hem film
hem başarılı kaliteli bir dizi olarak görmek isterim doğrusu.
Rahmetli Sevgi Soysal'ın kitaplarını beyazperdede ya da ekranda
görmeyi isterim. Çok önemli bir yazar ve kudretli bir kalemdi. Keza
Tanpınar'ın eserleri, bilhassa 'Huzur'. Kendi kitaplarım içinde
dizi olarak 'Bit Palas'ı görmek isterim. Ancak önemli olan bu işin
kaliteli, derinlikli bir şekilde yapılması. Edebiyat ile sinemanın
ya da televizyonun birlikteliği her zaman başarılı olmuyor. Ama
ahenk sağlanınca ortaya hakikaten güzel işler çıkıyor.
- Ahmet Ümit
Günümüzde ne yazık ki romanların ruhuna ihanet eden, ölmüş
yazarları adeta mezarlarında ters çeviren diziler çekiliyor. Çünkü
bu romanların belli bir kapasitesi, belli hikayesi ve belli
karakterleri var. Oysa dizi tutunca yapımcılar bunu uzatıyor.
Uzatınca da bizim romanımız olmaktan çıkıyor ve başka bir şeye
dönüşüyor. Eğer biz 13 bölüm yapacağız derlerse önereceğim roman
'İnce Memed' olur. Yahut Vedat Türkali'nin 'Bir Gün Tek Başına'sı,
Adalet Ağaoğlu'nun 'Ölmeye Yatmak' eseri, Selim İleri'nin 'Her Gece
Bodrum' romanı da çok güzel olur. Yeni kitabım 'İstanbul
Hatırası'nı dizi yapmak istiyorlar ama kabul etmiyorum. Ancak '13
bölüm yapacağız ve istediğiniz gibi olacak' derlerse kabul
edebilirim. 'Kukla' romanım şahane bir 'Ergenekon' dizisi olabilir
ama güvenebileceğim bir yapımcı ve kanal yok karşımda.
- Pınar Kür
Aslında edebi eserlerin diziye çekilmesine karşıyım çünkü
orijinalini bozuyorlar. BBC'de Anna Karenina yapılmıştı ve aslına
uygun yapıldığı için çok güzeldi. Mesela ilk çekilen 'Aşk-ı Memnu'
şimdikine göre çok daha iyiydi. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın eserleri
çok zor olmasına rağmen özellikle 'Saatleri Ayarlama Enstitüsü'
mizah yönü güçlü biri tarafından yapılırsa çok iyi olur. Hüseyin
Rahmi Gürpınar'ın hemen hemen bütün eserleri çok uygun ama
'Gulyabani' ve 'Şıpsevdi' özellikle dönem dizisi olarak çekilmeli.
Sabahattin Ali'nin 'Kürk Mantolu Madonna' ve 'Kuyucaklı Yusuf'u çok
uygun. Benim romanlarımdan da 'Yarın Yarın' ve 'Bitmeyen Aşk' dizi
için uygun. Ancak son derece düzgün yapılması ve kontrolün benim
elimde olması şartıyla tabii ki.
- Müge İplikçi
Dizi olarak Sabahattin Ali'nin 'Kuyucaklı Yusuf'u ilginç olurdu.
Kitapta taşradaki dürüst bir kaymakamın çıkar çevresiyle
çatışmasını ve yenilgisini görürüz ama asıl konu kaymakamın ölümü
ile şekillenmeye başlar. Bu noktada Yusuf'un çevresiyle yaşadıkları
uzun uzun anlatılabilir ve onu dağlara sürükleyecek kaderi
eşliğinde seyirciye ilginç gelecek, intikamlarını tek tek almaya
hazır yeni bir kahraman yaratılabilir 'Kuyucaklı Yusuf'tan.
Adaletin gerçek temsilcisi haline geldiğinde ise onu tutana aşk
olsun! Yeni bir Ezel yaratılabilir ondan; üstelik daha toplumsal
bir Ezel.
- Ayşe Kulin
Ayla Kutlu'nun 'Emir Bey ve Kızları', 'Bir Göçmen Kuştu O'
romanlarıyla Atilla İlhan'ın 'Dersaadet'de Sabah Ezanları' eserini
dizi olarak görmek isterim. Benim 'Füreya' adlı yapıtım da
Cumhuriyet ve Cumhuriyet öncesi günleri yansıtan güzel bir dizi
olabilir.
SİNEMACILAR NE DEDİ?
- Faruk Turgut (Gold Film Yapımcısı)
1950 ve 70'li yıllarda yazılmış sinema diline uygun çok verimli
romanlar var. Aslında en güzeli 'Hanımın Çiftliği'ydi, onu da biz
yaptık zaten. Orhan Kemal'in bütün eserleri aslında dizi için çok
uygun. Mesela 'El Kızı', 'Eskici ve Oğulları', 'Gurbet Kuşları',
'Bereketli Topraklar Üzerinde' sayılabilir. Orhan Kemal de uzun
yıllar Yeşilçam'da film senaryoları yazmış biri ve yarattığı
karakterler oldukça canlı. Keşke Yaşar Kemal'in romanları dizi olsa
ama kendisi buna çok sıcak bakmıyor. Romanlarında fazlasıyla tasvir
olduğu için belki diziye uyarlamak zor olur ama dizileri çok güzel
olurdu.
- Ezel Akay (Yönetmen-Yapımcı)
Bence bütün edebi eserlerin hepsi dizi ya da film olmalı çünkü bu
eserlerin sinema ve televizyon dizileriyle buluşması kaliteyi
artıracaktır. Mesela Kemal Safa Güntekin'in 'Kadın Düşkünü' ve
'Rita' eseri, hem aşk hem de entrika hikayesidir. Dönem dizisi
olarak çekilirse güzel olur. Ayla Kutlu'nun tüm öyküleri dizi
formatına oldukça uygun. Vedat Türkali'nin bütün romanlarının
dizisi ya da filmi yapılabilir. Ahmet Hamdi Tanpınar, Reşat Nuri
Güntekin, Peyami Safa gibi toplumsal analizleri güçlü yazarların
hemen hemen bütün eserleri çok uygun.
- Andaç Haznedaroğlu (Yönetmen)
Elif Şafak'ın 'Aşk' romanı kesinlikle film olmalı ve buna çok
uygun. 'Bit Palas' romanıysa dizi için uyarlanırsa ilgi çekici
olur. Ahmet Ümit'in neredeyse bütün hikayeleri dizi olmaya çok
müsait. Kürşat Başar'ın 'Başucumda Müzik' romanı da dizi olarak
çekilebilir.
- Abdullah Oğuz (Yönetmen)
Ahmet Altan'ın 'Kılıç Yarası' adlı romanı dizi olarak çekildiğinde
ilginç olacaktır. Tabii ki çok uzatmamak ve 13 bölüm çekmek
koşuluyla...
- Bahadır İnce (Yönetmen)
Dizi uyarlamalarının revaçta olduğu şu günlerde aklıma gelen ilk
eser, Orhan Kemal'in 'Evlerden Biri' adlı romanı. Orta sınıf bir
ailenin birbirlerine çok benzeyen ama düşledikleri hayatlar
itibarıyla, birbirlerinden ayrışan bireylerini anlatan, dramaturjik
açıdan güçlü bir roman. Hikaye 20. yüzyılın ilk yarısında geçse de,
sosyolojik açıdan günümüz Türkiye'siyle örtüşen çok nokta var.
YAYINCILAR VE ELEŞTiRMENLER NE DEDİ?
- Sırma Köksal (Everest Yayınları Yayın Yön.)
Tasvir yerine olay örgüsü güçlü romanların diziye uyarlanması bence
mümkün. Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın 'Şık', 'Şıpsevdi' romanları dizi
formatına çok uygun. Sabahattin Ali'nin 'Kürk Mantolu Madonna'sı
güzel bir aşk hikayesidir. Yine aynı yazarın 'Kuyucaklı Yusuf'u da
güzel olur. Haldun Taner'in 'Keşanlı Ali Destanı' çok güzel
olacaktır üstelik tiyatro eseri olduğu için uyarlaması da kolay.
Pınar Kür'ün 'Bitmeyen Aşk' romanı da diziye yatkın. Olay örgüsü
oldukça güçlü bir tarihsel roman olan Kemal Tahir'in 'Devlet Ana'sı
da dönem dizisi olursa ilginç olur.
- Semih Gümüş (Notos Öykü Yayın Yönetmeni)
Bana kalırsa, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın 'Sahnenin Dışındakiler'
romanı bir dizi kurgusu için çok ama çok uygundur. 'Sahnenin
Dışındakiler', mütareke döneminde işgal altında İstanbul'daki
hayatı anlatır. Dönemin tanınmış aydınlarının gizli toplantıları,
Anadolu'ya gidenler, kaçırılan silahlar, işgal askerlerinin
yarattığı terör. Genç aydınlar arasındaki arkadaşlıklar,
aşklar...
Ama edebiyatımızın en değerli yazarlarından birinin sevdiğim bir
romanının dizi yapımcılarının sorumsuz ellerinde harcanmasını da
istemem.
- Işık Öğütçü (Orhan Kemal'in oğlu)
Toplumcu yazarların eserlerinden uyarlama yapılması, dizinin daha
sağlam bir zeminde ilerlemesini sağlar bence. Bu bağlamda, Rıfat
Ilgaz'ın 'Hababam Sınıfı', Vedat Türkali'nin 'Bir Gün Tek Başına',
Talip Apaydın'ın 'Köylüler' ve Fakir Baykurt'un 'Karaahmet Destanı'
eserleri uyarlama için oldukça uygun görünüyor.
- Sayım Çınar (Posta Gazetesi Yazarı)
Çocukluğumda televizyon kültürü daha anlamlıydı. O yüzden Reşat
Nuri Güntekin'in 'Çalıkuşu' romanını televizyonda izlemek keyif
vericiydi. Bugün yapılan edebiyat uyarlamaları ne kadar başarılı,
bu tartışılır. Bunu iyi yapan yönetmenler de var tabii. Mehmet
Güreli'nin Peyami Safa'nın 'Selma ve Gölgesi'nden uyarladığı filmi
çok güzeldi mesela. Ömer Özgüner'in 'Başkasını Seviyorum' romanı
dizi tadında okunan bir kitap ve bu kitabın neden bir dizisi
olmasın? İbrahim Altun'un son romanı 'Üç Kırık Kalp' diziye çok
uygun. 70'li yaşların ortalarındaki üç kahraman üzerine kurulan
roman, yitirilen bir aşkı ve evliliğin bin bir yüzünü
sorguluyor.
- Buket Aşçı (Vatan Kitap Yayın Yönetmeni)
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın 'Yaz Yağmuru' adlı kısacık hikayesi iyi bir
senarist ve yönetmenin gözünde, 'Yaprak Dökümü'nden bile daha uzun
sürebilir. İnci Aral'ın 'Sadakat' romanı bence Fatih Akın'ın elinde
nefis bir film olabileceği gibi, iyi de bir dizi çıkar. Reyting
rekoru kıran bir şey istenirse elbette Ahmet Altan'ın 'Aldatmak'
romanı... Site içinde bir yaşam, evliliğinden sıkılan bir kadın,
üst katta oturan sıkı vücutlu sevgili ve yatakta yenen çilekler...
Tabii ki Selim İleri'nin 'Yarın Yapayalnız' romanı da
unutulmamalı... Orhan Pamuk'un 'Cevdet Bey ve Oğulları' da köklü
bir ailenin hikayelerini izlemeyi sevenler için ilginç
olabilir.
- Burhan Ayeri (Akşam Gazetesi Yazarı)
'Çalıkuşu' daha önce de çekilmişti ama yeniden çekilse güzel
olabilir. Uyarlama dizilerde özellikle senaristlerin çok büyük rolü
var. İyi bir kadroyla çekilirse ve Kenan İmirzalıoğlu da oynarsa
güzel olur. Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın kadın ve erkek ilişkilerini
anlatan 'Hayattan Safhalar' eseri çok tutar. Üstelik çarpıtmaya,
yontmaya ve uzatmaya çok müsait. Refik Halid Karay'ın '2000 Yılının
Sevgilisi' de mutlaka dizi olarak yapılmalı. Bu eser de kadın-erkek
ilişkilerini anlattığı için çok tutar ayrıca günümüze uyarlamak da
mümkün.
- Atilla Dorsay (Sinema Eleştirmeni)
Eserlerini TV'de görmek istediğim yazarların başında Ahmet Hamdi
Tanpınar ve de 'Huzur' gelir. Onun için 'Huzur'un dizi olacağı
haberlerine çok sevindim. Umarım başarırlar. Ama ayrıca 'Mahur
Beste', 'Beş Şehir', 'Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nü de bekliyorum.
Kadın yazarlarımızdan Suat Derviş veya Peride Celal'in romanları da
dizilere çok uygun olabilir. Ayrıca Peyami Safa'nın 'Dokuzuncu
Hariciye Koğuşu', 'Fatih-Harbiye', 'Yalnızız' , 'Matmazel
Noralya'nın Koltuğu' ve Server Bedi takma adıyla yazdığı 'Cingöz
Recai' romanları da iyi olur.
OYUNCULAR NE DEDİ?
- Deniz Türkali
Reşat Ekrem Koçu, Ahmet Hamdi Tanpınar, Orhan Pamuk, Sadık Yemni,
Vedat Türkali, Kemal Tahir ilk aklıma gelenler... Ancak dizilerin
100'er dakika olması, yıllarca sürdürme gayreti bir sürü şeyi
zorlaştırıyor. BBC dizilerini görünce; hem romanlara sadık, hem
sinema değeri taşıyan işler yapmanın pekala mümkün olduğunu
görüyoruz.
- Ali Poyrazoğlu
Edebiyatımızda sağlam kurguları ve sağlam karakterleri olan birçok
roman var. Mesela Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın 'Utanmaz Adam'ı.
Tiyatroda oynamıştım, sevdiğim bir karakterdi. Sokaktan gelip
siyasete giren ve bu siyasi arenada utanmazlığı kullanan omurgasız
bir siyasetçinin öyküsüdür. Gönül ilişkileri her zaman ilgi
göreceği için aşk romanlarının neredeyse hepsi uyarlanabilir,
mesela Kerime Nadir'in bütün eserleri. Suat Derviş'in 'Fosforlu
Cevriye'si de uygun. Ama tabii ki kitabın hacmini geçmemek
şartıyla.
- Pelin Batu
Aslında edebi eserlerin dizi olmasının bir anlamı yok. Zaten
uyarlama demek yanlış, esinlenme deseler daha doğru olur çünkü
romanı deforme ediyorlar. Aslına sadık kalınarak ve çok uzatmadan
çekilirse Ahmet Hamdi Tanpınar'ın 'Saatleri Ayarlama Enstitüsü'
dönem dizisi olarak ilginç olur.
- Ayça İnci
Orhan Pamuk'un 'Kar' romanı döneme uygun çekilir ve o muhteşem
görsellik yakalanırsa hem dizisi hem de filmi çok güzel olur.
Cezaevinde geçen hikayeler şu sıralar meşhur olduğu için Kemal
Tahir'in 'Karılar Koğuşu' da ilgi çekebilir.
- Kerem Alışık
Ekim ayında Orhan Kemal'in '72. Koğuş'unu filme çekeceğiz.
Çocukluğumdan beri Atilla İlhan hayranı, dostu, arkadaşı, yeğeni ve
sırdaşı olarak ben de, Atilla İlhan'ın 'Fena Halde Leman' ve
'Yengecin Kıskacı' romanlarının uyarlamasının ilgi çekeceğine
inanıyorum.
SİBEL ATEŞ YENGİN
www.aksam.com.tr
