İngiltere Meteoroloji Kurumu Met Office, beklenen rekor kıran sıcak havalarda hayatların risk altında olabileceği konusunda uyarıyor. İngiltere son günlerde Delhi ve Sahra Çölü’nden daha sıcak olabilir, uzmanlar hava sıcaklığının ülkenin yaz ortalamasının iki katına çıkabileceğini ve 41C’ye ulaşabileceğini tahmin ederken o sıcak günler başladı bile.
Fransa, İspanya, Portekiz ve İngiltere’de görülen yüksek sıcaklıkların Türkiye’yi de hafta ortasından itibaren etkilemesi bekleniyor. Peki sıcak havalarda neden ölümler gerçekleşir? Bu tip havalarda ne yapmak gerekir?
Sıcak havalara pek çok kişi çay içmenin, baharatlı yiyecekler tüketmenin iyi geldiğini söylese de bu öneriler ne kadar doğru?
Uzmanlar tek tek tüm tavsiyeleri ele aldı:
ÇAY İÇMEK, HARARETİ ALIR MI?
Serinlemeye yardımcı olması için soğuk bir içecek daha cazip gelse de çay ve kahve gibi sıcak içecekler daha etkili olabilir.
2012 yılında Ottawa Üniversitesi’nden araştırmacılar tarafından yapılan bir araştırma, sıcak içecekler içmenin vücut ısısı üzerindeki etkisini inceledi ve sonuçlar, sıcak bir içeceğin serinletebileceğini gösterdi
Çalışmanın yazarlarından biri olan Dr Ollie Jay yaptığı açıklamada, “Sıcak bir içecek içerseniz, vücudunuzda daha az miktarda ısı depolanmasını sağlarsınız. Sıcak bir içecek içtiğinizde daha fazla terlemeye başlarsınız. Ter buharlaşabiliyorsa, sizi soğutur” dedi.
Terlemek, genel olarak rahatsız edici olsa da vücudu serin tutmaya yardımcı olur. Ter, cildin yüzeyinden buharlaştıkça suyu sıvıdan buhara dönüştürerek fazla ısıyı uzaklaştırır. Ancak nemli koşullarda bu soğutma etkisi daha azdır, bu nedenle sıcak içecekler içmek her zaman serinletmeye yardımcı olmaz.
PERDELERİ VE PENCERELERİ KAPATIN
Avustralyalı Dr Ellie Mackin Roberts, sıcak yaz aylarında serinlemek için kullandığı yöntemleri Twitter’da paylaştı.
Roberts, sıcak havalardan daha az etkilenilmesi için insanlara evlerini olabildiğince gölgede tutmalarını söylüyor ve bunun için de perdeleri bütün gün kapalı tutmalarını öneriyor.
Ayrıca Dr Roberts, ayaklar ve başa odaklanılması gerektiğini belirterek, “Ayaklarınızı soğuk suya batırın, dayanabildiğiniz kadar soğuk. Ve bol su için” diyor.
Roberts, tüm pencereleri açmamanın içerideki serin havayı tutabileceğini belirterek, pencerelerin kapalı olmasının daha iyi olabileceğini söylüyor.
BAHARATLI YEMEKLER YİYİN
Sıcak günlerde serinlemenin vazgeçilmezi dondurma yemek olsa da bunun yerine baharatlı yiyecekler tüketilmesi uzmanlar tarafından daha çok tavsiye ediliyor.
Baharatlı yiyecekler yenildiğinde hissedilen yanma hissi, acı biberde bulunan bir kimyasal olan ‘kapsaisin’den kaynaklanır. Bunu genellikle vücudun geri kalanında benzer bir ısınma hissi izler ve bu da terlemeyi sağlar.
Scientific American’da yazan Yale Profesörü Barry Green bu konuda şu açıklamayı yapıyor: “Baharatlı yiyecekler, deride normalde ısıya tepki veren reseptörleri uyarır.”
Sıcak içeceklerde olduğu gibi bu terleme de sıcaklığı düzenlemeye yardımcı olan en önemli yöntemlerden biri.
SOĞUK ÇORBALAR ÖNE ÇIKTI
İspanyol sağlık yetkililerinin insanların serinlemesine yardımcı olmak için yayınladığı bir tavsiyede, ülkenin ulusal yemeklerinden biri olan gazpacho öne çıktı.
Gazpacho, harmanlanmış çiğ sebzelerden yapılan soğuk bir çorba. Serinletici ve serinletici olduğu için de İspanya’da yaygın bir yaz yemeğidir. İspanya’nın güney bölgesindeki Endülüs’ün sağlık yöneticilerinden Jesús Aguirre, sıcak çarpmasını önlemek için gazpacho’nun her şeye sahip olduğunu söyledi.
Çorbanın ana malzemeleri domates, salatalık ve biber.
Türkiye’de de soğuk çorba türleri yaz mevsiminde en çok tercih edilen yemekler arasında.
ŞARJ CİHAZLARINI FİŞTE BIRAKMAYIN
Televizyon ve bilgisayar gibi büyük ve güçlü elektronik cihazların çok fazla ısı ürettiğini bilsek de daha küçük cihazların fişini çekmek pek akla gelmiyor. Lambalar, su ısıtıcıları, ütüler ve hatta şarj cihazları yoğun bir şekilde kullanıldıklarında çok fazla ısı üretebilir.
2020’de ZDNet’ten araştırmacılar, hem kullanımda hem de kullanım dışında ne kadar sıcak olduğunu incelemek için bir termal kamera kullanarak kablosuz bir şarj cihazını test ettiler.
Kablosuz şarj cihazına bir iPhone 11 Pro Max yerleştirildiğinde, cihazın 32°C’ye, çevredeki havanın ise 20°C’ye ulaştığını buldular.
Araştırmacılar ulaştıkları sonuçlardan sonra şu önerilerde bulunuyorlar: “Şarjın daha soğuk olmasını istiyorsanız kılıfları çıkarın, telefonu doğrudan güneş ışığı altında şarj etmeyin ve battaniyeler veya hava deliklerini kapatabilecek herhangi bir şey üzerinde şarj etmeyin.”
BU HAVALARDA KALİTELİ BİR UYKU MÜMKÜN MÜ?
Sıcak hava dalgası sırasında uyumak, özellikle klima da yoksa pek mümkün olmayabilir. Brighton Üniversitesi’nde ‘aşırı ortamlar’ uzmanı olan Julie Gooderick, bu tip havalarda uyumadan önce ortamı ayarlamanın önemli olduğunu söylüyor.
Gooderick, uyumak için ideal oda sıcaklığının 18-21C civarında olduğunu söylüyor ve yatak odasının çok ısınmasını önlemek için vantilatör kullanmayı, geceleri pencereleri açmayı ve gün boyunca perdeleri kapalı tutmayı tavsiye ediyor. Ayrıca gün içinde şekerleme yapmaktan kaçınmanın ve vücudu mümkün olduğunca soğutmanın da etkili olacağını belirtiyor.
Soğutma pedleri, soğuk bir duş, hatta pijamaları dondurucuya koymanın bile etkili olabileceğini söylüyor.
EVCİL HAYVANINIZ İÇİN NE YAPABİLİRSİNİZ?
Aşırı sıcaklardan herkes etkileniyor, buna evcil hayvanlarınız da dahil. İngiltere Çevre, Gıda ve Köy İşleri Bakanlığı (Defra), evcil hayvan sahiplerine onları sabah veya akşam hava daha serin olduğunda gezdirmelerini ve yeterli gölge ve suya sahip olduklarından emin olmalarını tavsiye ediyor.
Bununla birlikte evcil hayvanların asla park halindeki arabalarda yalnız bırakılmaması gerektiğini de söylüyor ve sıcak çarpmasının belirtilerine dikkat edilmesini söylüyor. Köpeklerde ve kedilerde nefes nefese kalmak, ishal ve huzursuzluk güneş çarpması belirtileri olabilir.
EGZERSİZ YAPILMALI MI?
Günün en sıcak saatlerinde aşırı fiziksel aktivitelerden kaçınma konusunda uzmanlar hemfikir. Daha serin saatlerin, özellikle akşam saatlerinin bunun için daha uygun olduğuna dikkat çekilirken vücut için de yeterli miktarda su alınmasının önemli olduğunu vurguluyorlar.
Yüzmek, bu havalar için uygun bir aktivite olsa da soğuk su şokundan kaçınılması gerektiğini de belirtiyorlar. Çünkü ne kadar formda olursa olsun vücudun şoka girmesine neden olabilir.
SICAK HAVA NASIL ÖLÜMCÜL OLUR?
Isı dalgaları her yaz Birleşik Krallık’ta 2.000 kadar insanın ölümüne neden oluyor. Sıcak hava, dehidrasyona neden olabilir. Aynı zamanda kan basıncını düşürür ve kanın vücutta dolaşmasını zorlaştırır. Bu, kan pıhtılarının ve felçleri ortaya çıkarabilir.
Aşırı ısınma, kalp ve solunum sorunları olanlar için semptomları daha da kötüleştirebilir ve ölümcül olabilir.
Çalışmalar ayrıca, trafik kazaları gibi kazaların ve yaralanmaların, sıcak dönemlerde dünya çapında daha yüksek olduğunu da ortaya çıkardı. Uzmanlar bunun nedeninin, ısının düşünmeyi engelleyebileceği ve hataları daha olası hale getirebileceğine inanıyor.
NELER OLDU?
Sıcak hava dalgası nedeniyle Portekiz, İspanya ve Fransa gibi Avrupa'nın güneyindeki ülkelerde kırsal alanlarda yüzbinlerce hektarlık ormanlık alan küle döndü. İspanya ve Portekiz’de sıcak hava nedeniyle can kaybı sayısı toplamda bini aştı. İngiltere’de ise kırmızı alarm verilerek, ulusal acil durum uyarısı yayınlandı.
İSPANYA’DA 70 BİN HEKTARDAN FAZLA ALAN YANDI
İspanya, bir haftadan fazladır süren sıcak hava dalgasında 30 farklı noktada çıkan orman yangınlarıyla mücadele ediyor. Yangınlar sırasında şu ana kadar 2 bin hektarlık alanın yandığı ve 1'i itfaiyeci olmak üzere 2 kişinin hayatını kaybettiği belirtildi. Resmi verilere göre, İspanya’da bu yıl şimdiye kadar 70 bin hektardan fazla alanın yandığı ve bunun son 10 yılın en büyük rakamı olduğu belirtildi. Yetkililer ayrıca, İspanya’da aşırı sıcaklar nedeniyle toplamda 510’dan fazla ölüm kaydedildiğini söyledi.
PORTEKİZ’DE 659 CAN KAYBI
Portekiz’de 47 dereceye ulaşan hava sıcaklıkları ve çıkan orman yangınları nedeniyle binlerce hektarlık ormanlık alan yandı. Doğa ve Ormanları Koruma Enstitüsü’ne göre Portekiz’de bu yıl 39 bin 559 hektar alan yandı. Portekiz hükümeti, aşırı sıcaklar nedeniyle geçen hafta 659 ölüm kaydedildiğini aktarmıştı.
FRANSA’DA 14 BİNDEN FAZLA KİŞİ TAHLİYE EDİLDİ
Fransa’daki yerel yetkililer, güneybatı Fransa’daki Gironde bölgesinde devam etmekte olan orman yangınlarının 14 bin 800 hektarlık alanı yok ettiğini ve bölgeden 14 binden fazla kişinin tahliye edildiğini aktardı. Fransa’nın bazı bölgelerinde hava sıcaklığı 40 derecenin üzerine çıktı. Yetkililer, sıcaklıkların bazı bölgelerde 42 dereceye ulaşabileceğine dair uyardı. Fransa, 38 bölgesi için mümkün olan en yüksek uyarı olan “kırmızı alarm” yayınladı ve bölgede yaşayan insanları “son derece dikkatli olmaya” çağırdı.
İRLANDA’DA 135 YILIN EN SICAK GÜNÜ YAŞANDI
Avrupa’nın güneyinde başlayan ve kuzeyine doğru ilerleyen sıcak hava dalgası bugün İrlanda ve Birleşik Krallık’ı da etkisi altına aldı. İrlanda’da bugün hava sıcaklığının 33.3 dereceye ulaşmasıyla 1887’den bu yana son 135 yılın en yüksek hava sıcaklığı kaydedildi. İrlanda’nın başkenti Dublin’de ise hava sıcaklığı 33 dereceye ulaştı.
İNGİLTERE’DE SICAKLIKLARIN İLK KEZ 40 DERECEYİ GEÇMESİ BEKLENİYOR
İngiltere’de bugün hava sıcaklığının 38.1 dereceye ulaşmasıyla yılın en yüksek sıcaklığı kaydedilmiş oldu. Sıcak hava dalgasının etkisiyle hava sıcaklıkların ilk kez 40 dereceye ulaşacağı tahmin edilirken, ülkede bazı uçuşlar ve demiryolları seferleri iptal edildi. Aşırı sıcakların salı günü de devam edeceği ve 40 dereceyi geçeceği tahmin edilirken, hükümet “ulusal acil durum” uyarısında bulundu. İngiltere’de 16 yaşındaki bir genç aşırı sıcaklar nedeniyle hayatını kaybetti.
Meteoroloji Ofisinden iklim bilimcisi Dr. Nikos Christidis, “Bu duruma gelmeyeceğimizi umuyorduk, ancak İngiltere’de ilk kez 40 derecenin üzerinde bir sıcaklık tahmin ediyoruz” dedi.
AŞIRI SICAKLAR HAVALİMANININ PİSTİNDE TAHRİBATA YOL AÇTI
İngiltere’nin başkenti Londra'da bulunan Luton Havaalanı’nda aşırı sıcakların piste zarar vermesi nedeniyle tüm uçuşlar pist onarılana kadar askıya alındı. Havaalanından yapılan açıklamada, TSİ 18.22'de uçuşların askıya alındığı ve pistin TSİ 20.05'de yeniden açıldığı ifade edildi. Londra'nın merkezinin yaklaşık 57 kilometre kuzeyinde bulunan havalimanı, EasyJet, Wizz Air, Ryanair ve TUI gibi havayolları tarafından kullanılıyor. FlightRadar24 sitesinin verilerine göre, yaklaşık 14 uçuş Luton'dan öğleden sonra Gatwick Havalimanı ve Stansted Havalimanı dahil olmak üzere diğer havalimanlarına yönlendirildi.
BELÇİKA, ALMANYA, İSVİÇRE DE ALARMDA
Belçika ve Almanya da önümüzdeki günlerde sıcak hava dalgasının etkilerini bekleyen ülkeler arasında yer alıyor. Almanya’da ve Belçika’da çarşamba gününe kadar sıcaklıkların 35 dereceye yükselmesi ve bazı bölgelerde sıcaklıkların 40’a kadar çıkabileceği tahmin ediliyor. İsviçre hükümeti ise sıcak hava dalgası uyarısı yayınladı ve ülkenin büyük bir bölümünde ciddi tehlike altında olduğunu belirtti.
AB YANGINLARI YAKINDAN TAKİP EDİYOR
AB, Avrupa'nın güneyindeki ülkelerde çıkan orman yangınlarını yakından izlediğini ve hafta sonu Fransa ve Portekiz’e ek konuşlandırmalar yapıldığını açıkladı. AB’den sözcü Balazs Ujvari, “Bu benzeri görülmemiş sıcak hava dalgası sırasında durumu izlemeye devam edeceğiz ve gerektiğinde desteğimizi seferber etmeye devam edeceğiz” dedi.