Gazeteciler için emeklilik hesabı artık daha zor. Yıpranmanın yarısı (maksimum 3 yıl) yaştan düşülebilecek. Ayrıca 2008 ile 1 Şubat 2013 arasındaki dönem için yüzde 1.5 ile ödeme yapılıp "yıpranma" hakkı geri alınabilecek, Dikkat yeni yasanın birçok püf noktası var. İşte Ali Tezel'in yazısı...
GAZETECİLER PARASINI VEREREK YIPRANACAK
1.10.2008 günü gazetecilerin uzun yıllardır kullandıkları yıpranma
hakkı ortadan kaldırıldı. 5510 sayılı Kanun ile geçmişte hiç
memuriyeti veya vekilliği olmayanlara ve gazetecilere yıpranma
hakkı yok oldu. Şimdi TBMM’den geçen düzenleme ile gazeteciler,
1.10.2008 ile 1 Şubat 2013 arasındaki süreleri kendileri para
vererek yıpranma hakkı elde edecekler…
Gazetecilerin daha doğrusu halk arasındaki adıyla 212, resmi
ismiyle 5953 sayılı Basın İş Kanunu gereğince çalışanların
1.10.2008 gününe kadar her (360 gün) yıl için 90 gün yıpranma hakkı
vardı. Bu hak gün sayısına ilave edilmez, sadece sigortalılık
süresine ilave edilir ve ayrıca ilave edilen süre kadar
da emeklilik yaşından düşülürdü. Ayrıca, da bu hakkı elde
etmek için en az 10 yıl (3600 gün) basında çalışma şartı da vardı.
1.10.2008 günü basının yıpranma hakkı tüm gazeteciler için
kaldırıldı ve bir daha yıpranamayacakları için de 3600 günü
tamamlama şartı da yok sayıldı. Yeni düzenleme ile gazeteciler de
hastalanmadıkları veya yıllık izinde olmadıkları sürelere göre
yılda 90 gün yıpranmış sayılacak.
-Matbaa çalışanlarına yıpranma hakkı geri gelmedi
Yine gazetelerin matbaaları ile sair matbaa çalışanları da
1.10.2008 gününe kadar yıpratan işlerden sayıldığı halde bu
tarihten sonra yıpranmaları ortadan kaldırılmıştı yeni düzenlemede
bunlardan söz edilmediğinden matbaa çalışanlarının yıpranması geri
gelmedi.
Yıpranma süreleri vekillere farklı gazetecilere
farklı
5510/40. maddeye eklenen yeni yıprananlar listesi;
16) Basın ve gazetecilik mesleğinde Basın Kartı Yönetmeliğine göre
basın kartı sahibi olmak suretiyle fiilen çalışanlara her yıl (360
gün) için 90 gün.
17) Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Basın Kartı Yönetmeliğine göre
basın kartı sahibi olmak suretiyle; Türkiye Radyo-Televizyon
Kurumunda haber hizmetinde fiilen çalışanlara her yıl (360 gün)
için 90 gün.
18)Türkiye Büyük Millet Meclisi Yasama organı üyeleri ile dışarıdan
atanan bakanlara her yıl (360 gün) için 90 gün.
Yukarıdaki yeni ilave edilen yıprananlar listesinde görüleceği
üzere gazetecilere FİİLEN çalıştıkları sürelerde (yani yıllık
izinde oldukları sürelerle hastalandıkları süreler hariç)
yıpranacaklar ama vekiller ne olursa olsun çalışmasalar da hasta da
olsalar yıpranacaklardır.
5510 Sayılı Kanuna eklenen geçici 48. maddeye göre; “2008 yılı Ekim
ayı başı ile bu maddenin yürürlük tarihini takip eden aybaşına
(Muhtemelen 1.2.2013 gününe) kadar geçen süre içinde bu Kanunun bu
maddeyi ihdas eden Kanunla değişik 40 ncı maddesi gereğince fiili
hizmet süresi zammı süresine tabi işyerleri ve işlerde çalışanlar
için 5510 sayılı Kanunun 86 ncı maddesine göre verilmesi gereken ek
prim belgelerinin bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden
ay başından itibaren üç ay içinde verilmesi halinde idari para
cezası uygulanmaz.
Bu maddenin yayımı tarihini takip eden aybaşından itibaren
sigortalılarca; üç aylık süre içinde Kurumca istenecek belgelerle
başvurulması ve 6 aylık süre içerisinde hesaplanacak fiili hizmet
süresi zammına ilişkin prim tutarının ödenmesi halinde gecikme
zammı ve gecikme cezası alınmaz."
-İşverenler yıpranan listesini SGK’ya verecek;
Maddenin ilk fıkrası işverenleri ilgilendirmektedir. İşverenler,
1.10.2008 günü ile muhtemelen 01.02.2013 arasında gazete ve haber
merkezlerinde kimlerin basın işçisi olduğu ile ilgili listeyi (ek
prim ve hizmet belgesini) Nisan 2013 ayı sonuna kadar SGK’ya
verirlerse idari para cezası yemeyecekler ama bu tarihten sonra
verirlerse idari para cezası yiyeceklerdir.
Listedeki gazeteciler de eksik primleri ceplerinden kendileri
ödeyecek;
İşverenleri tarafından SGK’ya verilecek yıprananlar listesinde
bulunan gazeteciler de fark primleri kendi ceplerinden SGK’ya
ödeyeceklerdir. Basitçe ne kadar ödeyeceklerini de kendileri şu
şekilde hesaplayabilirler.
SGK’dan sigortalı hizmet cetvelini alıp önlerine koysunlar,
1.10.2008 ile 01.02.2013 tarihleri arasındaki işverenleri
tarafından kendi adlarına bildirilen aylık brüt ücretleri
toplasınlar, çıkan rakamın yüzde 1,5 oranı da ödeyecekleri yıpranma
primidir. Mesela, verilen iki tarih arasında SGK’ya adınıza
bildirilen kazanç tutarı, 220 bin lira ise ödenecek yıpranma primi
de 3300 lira olacaktır.
GAZETECİLERN YIPRANMA PRİMİNİ ÖDEMELERİ AVANTAJLI
MI?
Gazetecilerin, 1.2.2013 gününden sonraki yıpranma primlerini
işverenleri ödeyecek ama bu iki tarih (1.10.2008 ile 31.01.2013)
arasındaki sürenin yıpranma primini kendileri ödeyeceklerdir. Bu
iki tarih arasındaki süre ise 4 yıl, 4 aydır. Dörtte biri de 1 yıl,
1 aydır. Yeni gelen (1.10.2008 gününden sonra getirilen) yıpranma
uygulamasına göre, verilen fiili hizmet zammı süresinin tamamı
değil sadece yarısı emeklilik yaşından indirilecektir. Yani,
yıpranma parasını cebinizden öderseniz emeklilik yaşınızdan sadece
6 ay, 7 günü yaştan düşüleceğinden 6 ay daha erken emekli
olabileceksiniz. Altı ay daha erken emekli olmakla elde edeceğiniz
para ile ödeyeceğiniz primi mutlaka karşılaştırın.
Not: Herkesin elde ettiği yıpranmanın yarısı emeklilik yaşından
düşülürken vekilleri kendileri için tamamının emeklilik yaşından
indirilmesine karar vermişlerdir.
ESKİ YENİ UYGULAMADA YIPRANMA FARKI VAR
1.10.2008 gününden önceki 506 sayılı Kanuna göre gazetecilere
verilen yıpranma hakkında elde edilen fiili hizmet zammı süresinin
hiçbir üst sınır olmaksızın tamamı gazetecinin hem işe giriş
tarihini öne çekiyor hem de tamamı emeklilik yaşından düşülüyordu.
Elde edilen FHZ süresi prim ödeme gün sayısına ilave edilmiyordu.
Şimdi yeni getirilen yıpranma hakkında ise 1.10.2008 gününden sonra
elde edilen yıpranma gün sayısına da ilave ediliyor (bu güzel) ama
FHZ’nin sadece yarısı o da toplamda 3 yılı geçmemek şartıyla yaştan
düşülebiliyor, sigortalılık süresine ise eklenmiyor. Yani,
gazetecilerin emeklilik günü hesabı bir çokları için epey
karmaşıktı şimdi daha da karmaşık hale geldi. Önce 1.10.2008 gününe
kadar olan yıpranmalar ayrı usul ve esaslara göre 1.10.2008 sonrası
ise ayrı usul ve esaslara göre emeklilik hesabında ve yaşında
dikkate alınacak.
YIPRANMA HAKKINDA 3600 GÜN ŞARTI GERİ GELDİ-VEKİL VE
GAZETECİ FARKI OLUŞTU
Yeni düzenlemeye göre; “…Yukarıdaki fıkrada belirtilen yaş haddi
indiriminden yararlanabilmek için ölüm ve maluliyet halleri (18)
numaralı sırada bulunanlar hariç tablonun (10) numaralı sırasında
yer alan sigortalıların en az 1800 gün, diğer sıralarda yer alan
sigortalıların ise en az 3600 gün belirtilen işyeri ve işlerde
çalışmış olmaları şarttır.” denilmiştir. Yani, gazeteciler ile
diğer yıpranmalı işlerde çalışanların ölümü veya malül kalması
halinde yeraltında çalışanların en az 1800 gün gazeteciler dahil
diğerlerinin ise en az 3600 gün çalışmış olma şartı geldi. Bu
sebeple de yıpranmalı işlerde en az 3600 gün çalışmayanların Fiili
Hizmet Zamlarının emeklilik yaş sürelerinden indirebilmeleri için
basında en az 10 yıl (3600 gün) çalışmış olması gerekecek. Bu arada
eski 506 sayılı Kanun ile yeni 5510 sayılı Kanundan gelen yıpranma
haklarının ikisinin birden birleştirilerek mi yoksa her iki dönemin
farklı olarak mı 3600 gün sayısında değerlendirileceğini yakında
SGK’nın yayınlayacağı genelgelerde göreceğiz. SGK’ya buradan uyarım
var, gazeteci ve diğerlerinin yıpranma hakkı 1.10.2008 günü
kaldırıldığı için 3600 günden az yıpranması olan gazeteciler için
olumlu düzenleme yapılmış ve 3600 günü artık tamamlayamayacağından,
3600 günü olmasa da yıpranma hakları değerlendirilerek emeklilik
hakkı verilmişti. Şimdi bu uygulamadan geriye gidilirse çok sayıda
dava ile karşılaşırlar.
(Ali TEZEL / Habertürk)