Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki 6 Şubat Kahramanmaraş depremlerinin yıldönümünde tv100 Deprem Özel yayınında Cansu Canan Özgen'in sorularını yanıtladı.
Özhaseki, "Zemini sağlamlaştırmak için 400 milyon dolar harcadık." bilgisini verdi. Çelik binaların 9 büyüklüğünde depreme dayanıklı olduğunu belirten Özhaseki, "Şu anda Türkiye 490 aktif fay var" dedi.
Özhaseki'nin açıklamalarından satır başları:
1999 depreminde belediye başkanıydım. O dönemde içimden geçen tek duygu çaresizlikti. Kayseri'de bir belediye başkanı, ne yapacağını bilememek. Müthiş bir çaresizlik. Bu depremde ilk aradığım Fatma Şahin'di. Saat 5 civarında aradım. Hüngür hüngür ağlıyordu. O da İslahiye, Nurdağı'na gitmiş. 'Abi buralar bitti' diye hüngür hüngür ağlıyordu. Daha sonra takip ettiğim bir yer, Hatay Emek ve Aksaray mahalleriydi. Ben oraya kentsel dönüşüm yapmak için gittiğimde kentsel dönüşüm yapmama mani oldular. O mahalle depremde yerle bir olmuştu. Binlerce insan ölmüştü. Haliyle müthiş bir hüzün. O kışta erkenden yola çıktım. Ankara'ya gitmeliydim, Genel Merkez'de belediyelerimizi örgütlemeliydim. Karda kıyamette yola çıktık, bir kaza yaptık. Soluğu hastanede aldık. Hastanede yatarken baktım aklım başımda. Telefonla, Fuat Oktay ile temas ederek belediyelerimizi bölgeye göndermeye başladık. 6 ay kadar 810 tane AK Partili belediyeyi sevk ve organize ettim. Biz belediye başkanlarını gönderdik. Onlarca belediye buradaydı. Geldiğimde eski bakanımız Recep Akdağ'a denk geldim. Recep Bey "Bana kimse görev vermedi, ben de bir şey yapmalıyım. Çadırlar kuruluyor ama tuvaletlerin filan tadı yok. Ben de banyo işlerini ayarlayım. Ben kendime bir sıfat verdim. Tuvaletlerden sorumlu bakanım" dedi. Belediyelerden ekipler bulup Recep Bey'in yanına verdim. Depremde geldi, tuvaletlerden sorumluyum diyordu Recep Bey.
"GİTTİĞİMİZ HER YER DE ACI VAR, GÖZYAŞI VAR"
Gittiğimiz her yer de acı var, gözyaşı var. Bir tarafta o evlerde oturan insanların "Allah razı olsun, devletimiz zeval vermesin" sözleri dünyalara değiyor. İki zıt duyguyu yaşayarak bugüne geldik.
"DEPREMDEN NEREDEYSE 18 İL ETKİLENDİ"
11 ilin dışında az da olsa hasarlı olan 7 il daha var. Neredeyse 18 il etkilendi. Bir-iki bin ağır hasarlı binaların olduğu illerde var. 14 milyon insan bundan zarar gördü. 680 bin civarında konut, 170 bin iş yeri, depo, ahır, müştemilatlar yıkıldı. Ağır hasarlı, orta hasarlı veya yıkılmayı bekleyen birimler bunlar. Bunları yeniden yapıp ayağa kaldırmanın maliyeti 104 milyar dolar. Şimdi Mehmet Bey'e deyip '500 milyon dolarlık işimiz var, büyük bir proje geliştiriyoruz' deseniz kaç dereden kaç su getirir. Hasar 104 milyar dolar. Böyle büyük bir zarar. En çok hangi ilimiz zarar gördü. Başta Hatay zarar gördü. Antakya, Defne, Kırıkhan, İskenderun, Samandağ ilçelerinde baya hasar var. İkinci sırada Kahramanmaraş, Malatya ve Adıyaman var. Bu illerin merkezleri de hasar gördü.
Hatay kadim bir şehir, binlerce yıldır ayakta. Yüzlerce tarih eseri bünyesinde barındırıyor. Sivil mimarlık örnekleri var. Yüzlerce yıllık geçmişleri var. Şiddetli bir depremde dayanma şansı olmadı.
"2 SENE SONRA HERKES HATAY'I BÖYLE GÖRECEK"
Bizim yaptığımız planlama bu. İnşaatlara başladık. 2 sene sonra herkes Hatay'ı böyle görecek. Asi Nehri'nin çevresindeki binalar sıvılaşmadan dolayı yıkıldı. Antakya'nın yüzde 85-90'ı yok oldu. Hatay demek Antakya demek. Tarihi eserlerin çoğu yıkılmış, ağır hasarlı durumda. Kültür ve Turizm Bakanlığımızın aslına uygun olarak yapıyor. Restorasyon yapılırken yıkılmayan taşları bile numaralandırıp indirirler. Onun kendine has kuralları var. Restorasyon işlemi yavaş gider. O yapıların hepsi aslına uygun olarak ayağa kaldırılacak.
"KENTLERDE TARİHİ DOKUYU MUHAFAZA EDİYORUZ"
Hatay'ın kendine has bir üslubu var. 1 yıla yakındır bizim mimarlarımız burada çalıştı. Kentsel tasarım rehberleri hazırlandı. Binaların silületi onların doğrultularıyla yapılacak. Tarihi dokunu muhafaza edeceğiz. Asi Nehri'nin etkilediği bölgeleri hesaplayıp onun sıvılaştırdığı alüvyonlu toprakları imara kapatıp o kısımları yeşil alan olarak bıraktık. Biz doğru adımlarla işimize devam ediyoruz.
"ONLARCA YIL BOYUNCA İFTİHAR EDİLECEK ŞEHİR MEYDANLARI YAPACAĞIZ"
Kötü bir olay yaşadık. Bunu bir fırsata çevirip doğru bir şekilde planlama ile onlarca yıl boyunca iftihar edilecek şehir meydanları yapacağız. Bazı şehirlerimizin meydanı bile yok. Rastgele açılmış boşluklar var. Özellikle Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Malatya'da belediyelerin ve valiliklerin bulunduğu yerlerde şehir merkezleri inşa edelim dedik. Özellikle o bölgenin mimarisini oluşturalım dedik.
"ZEMİNİ SAĞLAMLAŞTIRMAK İÇİN 40 MİLYON DOLAR PARA HARCADIK"
Yeşil alanın altından fay hattı geçiyor. Bilimadamları faya hattının geçtiği yerde 60 metre bina yapmayın diyor. Biz 60 metre denildiği halde 100 metre koyarak o şekilde inşaat yapıyoruz. Zemin çürük olduğu için biz binlerce kazık çaktık. Zemini sağlamlaştırmak için 40 milyon dolar para harcadık. 15 metre kazık çakarak sert zeminlere ulaştık. Şimdi binaları inşa ediyoruz. En fazla zemin+üç olarak inşaat yapıyoruz.
“MART SONUNA KADAR 75 BİN KONUTU TESLİM ETMİŞ OLACAĞIZ"
Deprem bölgesinde 390 bin konut yapacağız. 390 binin 200 bin tanesinin inşaatı başladı. Bittikçe veriyoruz. Aslında hazırladığımız ve kura çekimi için bekleyen 46 bin konut var. Ondan sonraki 1 ay 1,5 ay içerisinde de 30 bin konutun daha kurasını çekeceğiz. Mart sonuna kadar Allah izin verirse 75 bin konutun ihalesini bitirdiğimiz gibi teslim de etmiş olacağız. 200 binden fazla konutun ihalesinde başladık. Köylerde çelik konutlara başladık, 50 bin civarında. 307 bin konutun yapım işi sıraya girdi, devam ediyor. Geriye 80 bin civarında konut var. Bunu yerinde dönüşüm ile yapacağız.
Yerinde dönüşüm projesine 256 bin kişi başvuru yaptı. Ayrıca köylerde vatandaşlarımız evlerimizi biz yaparız diyor, biz onlara destek paketi çıkardık.
"VATANDAŞ 45 GÜN İÇİNDE DEĞİŞİM YAPABİLİR"
Anahtarını alan vatandaş önce gelip AFAD’la bir sözleşme imzalayacak, orada eğer isterse 45 gün kendilerine bir süre veriliyor. 45 gün içerisinde vatandaş değişim yapabilecek. Üsttekiyle, karşı komşusu veya bir başka vatandaş değişebilir.
“750+750 BİN TL HİBE VERİYORUZ"
Tam 307 bin konutun yapım işi sıraya girdi devam ediyor. Geriye 80 bin civarında yapmamız gereken konut var. Yerinde Dönüşüm için müracaat eden 256 bin vatandaşımız var. Bazı vatandaşlarımız “Sizler yapıyorsunuz, bizler de komşularımız ile bir araya gelip apartmanımızı yaptıracağız. Bizi destekleyin” dediler. Ben kendim yapayım diye 256 bin müracaat var. Ayrıca köylerde bazı vatandaşalar “Ben evimi yaparım, beni destekleyin” diyor. Onlara destek paketi çıkardık 750+750 bin TL hibe veriyoruz.
"FAY HATTI ÜZERİNDE YAPILAŞMAYA OLMAYACAK"
Tren raylarını bükecek kadar güçlü bir enerji geliyor yeraltından. Fay hattı üzerinde yapılaşmaya asla izin vermeyeceğiz.
"TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN BİRİKİMİ BURADA"
TOKİ’nin yaptığı konutların kabiliyet olarak bakıldığı zaman sayısı 60 bin civarında, 20 yılda 1 milyon 200 binse, hadi siz deyin 70 bin. Biz diyoruz ki 1 senede 300 bin. Bunu yapabilecek ülke yok dünyada. Bu kadar büyük iş makinaları grubu, şu anda 110 binden fazla insan bu inşaatlarda çalışıyor. Binlerce iş makinaları çalışıyor, bunlara malzeme yetiştiriliyor. Bizim sadece TOKİ değil Emlak Konut’ta burada, Yapı İşleri de burada, bütün kabiliyetimizle buradayız. Türkiye Cumhuriyeti’nin birikimi burada.
"490 HAREKETLİ FAYU HATTI VAR"
Bu cennet vatanın bir dezavantajı var. Deprem ülkesiyiz. Aşağı taraf hareketli. Himalaya-Alpler arası en tehlikeli 5 fay üzerindeyiz. Bu hatlar milyonlarca kez kırıldığı için koyu renkli. Onun dışında her bölgede deprem olabilir. Şu anda 490 hareketli fay hattı var. Beyaz gibi görünen bölgeler deprem olmaz diye değil. Buralarda da deprem olabilir. Deprem üretme tehlikesi var. Deprem gerçeğini bilerek hareket etmeliyiz.
“DÜNYADA DEPREM İÇİN BULUNMUŞ TEK ÇÖZÜM KENTSEL DÖNÜŞÜM”
En korkulan adalar hattı olarak söyleniyor. Buradaki adalar hattında da geçmişe doğru hangi aralıklarda deprem oldu diye bakıldığında 450-500 yıl gibi bir aralık var. Ve şu anda 500 yıl dolmuş gibi gözüküyor. Ondan dolayı hepimiz korkuyoruz o yüzden İstanbul’u depreme hazırlayalım diyoruz. Mevcutta yapılmış binlerce bina var. Dünyada bulunabilen bir tek çözüm var o da kentsel dönüşüm.