Şempanzeler hakkında dikkat çeken gelişme

İngiltere’nin Oxford Üniversitesi’nden araştırmacılar, Uganda’daki Budongo Ormanı’nda yaşayan şempanzelerin yalnızca kendi yaralarını değil, başkalarının yaralarını da tedavi ettiğini gözlemledi. Bu davranış, bilim insanları tarafından “prososyal yara bakımı” olarak adlandırılıyor ve insanlara özgü sağlık davranışlarının evrimsel kökenine ışık tutuyor.

Araştırmanın başında yer alan primat araştırmacısı Dr. Élodie Freymann, bu davranışların daha önce de başka bölgelerde belgelenmiş olmasına rağmen, oldukça nadir görüldüğünü belirtti. “Uganda’daki bu gözlemler, şempanzeler arasında tıbbi bakım davranışının sanılandan daha yaygın olabileceğini gösteriyor” diyen Dr. Freymann, bu gözlemlerin insan tıbbının evrimsel temelini anlamamıza yardımcı olabileceğini vurguladı.

Araştırma kapsamında dört ay boyunca Budongo’daki Sonso ve Waibira toplulukları gözlemlendi. Bu süreçte 41 yara bakımı vakası kayda geçti.

Bunların 34’ü bireyin kendi kendine yaptığı bakım, 7’si ise başka bir bireye yapılan prososyal bakım şeklindeydi.

Bu 7 prososyal bakım olayının ise 4’ü yara tedavisi, 2’si tuzaklardan kurtarma yardımı, 1’i ise hijyen desteği içeriyordu.

Araştırmacılar, şempanzelerin farklı tekniklerle yaralara müdahale ettiklerini belirtti: doğrudan yara yalama, parmak yalama sonrası baskı uygulama, yaprakla pansuman yapma ve bitki çiğneyip yaranın üzerine uygulama gibi. Ayrıca çiftleşme sonrası genital temizlik ve dışkılamadan sonra yaprakla anüs silme gibi hijyen davranışları da gözlemlendi.

GENETİK BAĞLANTI OLMADAN YARDIM EDİYORLAR

Yardım davranışlarının belirli bir yaş ya da cinsiyet grubuyla sınırlı olmadığı, genetik olarak akraba olmayan bireyler arasında da gerçekleştiği kaydedildi. Bu durum, şempanzelerin yardım davranışlarının yalnızca genetik fayda değil, sosyal bağlar temelinde de gelişebileceğini gösteriyor.

Araştırmaya göre Sonso topluluğundaki şempanzelerin yaklaşık yüzde 40’ı, insan tuzakları nedeniyle çeşitli yaralanmalar yaşamış. Araştırmacılar, bu tür tehlikelerin yüksek olduğu ortamlarda birbirine yardım etme ihtimalinin artabileceğini düşünüyor.

Araştırma, hayvanlar aleminde başka türlerde de görülen yardımseverlik davranışlarına yeni bir örnek oluşturdu. Daha önce Gabon’daki şempanzelerde yaralara böcek uygulandığı görülmüş, filler ve yunuslar gibi hayvanlarda ise yaralanan ya da hasta olan bireylere dokunma, sürükleme veya temizlik yapma gibi davranışlar kaydedilmişti. Ayrıca laboratuvar ortamında bir farenin bilinçsiz bir arkadaşına “ilk yardım” yaparak hava yolunu açtığı görüntüler de bu yıl yayımlanmıştı.

Araştırma, Frontiers in Ecology and Evolution dergisinde yayımlandı. Bilim insanları, bu tür davranışların hangi sosyal ve ekolojik koşullarda ortaya çıktığını anlamak için daha fazla gözleme ihtiyaç olduğunu belirtiyor.