Ümit Alan/BİRGÜN
Likit yumurta tipi gazetecilik
Dünkü BirGün’ü okuyanlar, “yaftalamıyorlar hedef gösteriyorlar”
başlıklı haberle fark etmişlerdir. ‘Yaftalamadan düşünenlerin
gazetesi’ Zaman’da yumurta gibi bir haber çıktı geçen pazar.
“Yumurta mı tavuktan, tavuk mu yumurtadan” ikilemini hatırlatacak
kadar da ilginçti. “Haber mi niyetten, niyet mi haberden çıkar?”
gibi bir soru sorduyordu insana. Çünkü belli bir niyetle oturulmuş
gibiydi haber masasına. Son dönemde yapılan yumurtalı, ayakkabılı
tüm protesto gösterilerini aynı sahanda pişiriyor ve “yumurtalı
eylemlerin altından terör örgütü bağlantıları çıkıyor” gibi aceleci
bir sonuca varıyordu.
Bir şeyi 40 kere söyleyince olurmuş derler, “madem köşe yazarları
bu kadar etkili, muhabirlere köşe verin yorumlar değil, gerçek
haberler gündeme gelsin” diye diye BirGün’deki bu 40. Köşe Vuruşu
yazısında bunu başardım galiba. Ortada bir terslik var yalnız. Bu
kez de muhabir, köşe yazarlığına heves edip haberin unsurları
oluşmadan kendi yorumlarını saçmış ortalığa ya da haber editör
masasında taklaya gelmiş bir şekilde. Bu hafta aslen bir köşe
yazısında bile rastlanmayacak kadar yoruma dayalı bu haberi analiz
etmek ve bu gazeteciliğin bir adını koymak istiyorum.
YUMURTA ERGENEKON İŞİ
Öncelikle bir uyarı yapayım. Siz siz olun bugünlerde sokakta
yumurta ile yakalanmayın. Zira Zaman gazetesinin söz konusu
haberine göre “yumurta atma” Ergenekon Örgütü’nün tarzıymış.
Ergenekon Örgütü’nun tutuklu sanıklarının katıldığı birkaç eylemi
inceleyerek bu sonuca varmışlar. Habere onunla ilgisi olmayan başka
eylemleri de iliştirerek, “onlar da Ergenekon işi olabilir” gibi
bir şüphe yaratmayı da başarmışlar. Çarşıda yumurta ile
yakalanırsanız aklınızda bulunsun. Ertesi gün Ergenekon
bağlantınız, menemen çeşitliliğiyle ortaya serilebilir yani.
İLERİ SÜRÜLDÜ HABERCİLİĞİ
Hemra Köse imzalı muhabirin ya da haberini gazeteye yerleştiren
editoryal kadronun gazeteciliğin 6 temel kuralı 5N1K’yı
hatırlamasında yarar var. Neden mi? Mesela, BDDK Başkanı Tevfik
Bilgin’in Mersin Üniversitesi’nde uğradığı saldırı için şöyle bir
ifade kullanılmış; “Saldırıyı gerçekleştiren Halkevleri isimli
grubun yasa dışı terör örgütü DHKP-C ile bağlantılı olduğu ileri
sürülmüştü.” İfadenin devamında bu bağlantının nasıl bir bağlantı
olduğuna dair herhangi bir ipucu yok. “Samsun ve İstanbul’daki
protestolarda Halkevleri isimli yapı etkili oldu.” gibi doğrudan
hedef gösteren başka bir ifade de var. “Gazetecilik mi yapılıyor,
ihbar mı?” orası belli değil. Nasıl etkili oldu, niye etkili oldu
hiçbirinin cevabı yok çünkü.
ALAKAYA YUMURTA KIR
Çeşitli eylemlerin başta Ergenekon olmak üzere çeşitli örgütlerle
bağlantılarını iddia düzeyinde ele alan bu haberin sonuna,
geçtiğimiz yıl BirGün editörü Selçuk Özbek’in IMF Başkanı’na
yönelik ayakkabılı protestosu da eklenmiş. Haberde yer alan “Selçuk
Özbek'in yanında pankart açmaya çalışırken gözaltına alınan
Z.Ç.’nin bir partinin İstanbul il örgütü üyesi olduğu
belirtilmişti.” ifadesiyle ne anlatmaya çalıştıkları da muğlak.
Birincisi, haberin başlığı: Yumurtalı eylemlerin altından terör
örgütü bağlantıları çıkıyor; şeklinde. Eğer bu eylemin arkasında
terör örgütü bağlantısı varsa “o nedir?” yanıt yok. Hadi
diğerlerini “ileri sürüldü” gibi muğlak ifadelerle açıkladılar. Bu
eylemde onu da yazamayacak kadar haberlerinden emin değiller. Yine
onun altına iliştirilen, 19 Mayıs Üniversitesi’ndeki Ali Sabancı’yı
protesto eyleminin de herhangi bir bağlantısı belirtilmemiş. Şimdi
o eylemi gerçekleştiren öğrenci arkadaşlar zanaltında kalmadı mı?
Polise, “biz gazeteciliğimizi yapamadık ama bu arkadaşların bir
örgüt bağlantısı olabilir araştırın” mı demek istiyorsunuz? Bunun
adı habercilik mi oluyor şimdi.
NEDEN LİKİT YUMURTA?
Bu yumurtalı haber örneğiyle açıklayalım. Haberi oluşturan asli
unsurlar vardır. Haberin: Ne, Ne zaman, Nerede, Nasıl, Niye, Kim?
sorularına cevap vermesi gerekir. Açık ki, bu zorlama haberde bu
unsurlar oluşmamış. Yani yumurtayı dış etkenlerden koruyacak
kabukları yok. Ama cıvık tarafı öylece ortaya serilivermiş. Kim
nereye akıtırsa artık. O yüzden bu tarz gazeteciliğe “Likit Yumurta
Tipi Gazetecilik” demek istiyorum. Zaman gazetesi Genel Yayın
Yönetmeni Ekrem Dumanlı, pazartesi yazılarında verdiği gazetecilik
derslerinde bunu da ele alır umarım.